Πώς η γήρανση πυροδοτεί νευροεκφυλιστικές ασθένειες: Νέα μοριακή αποκάλυψη

Η γήρανση αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου για νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος του Πάρκινσον, της Χάντινγκτον και η Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση (ALS). Παρόλα αυτά, οι μοριακοί μηχανισμοί που συνδέουν τη γήρανση με τη νευρωνική βλάβη δεν ήταν πλήρως κατανοητοί. Μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Κολωνίου φωτίζει αυτή τη σχέση, αποκαλύπτοντας ένα άγνωστο μέχρι σήμερα μοριακό μονοπάτι, το οποίο ανοίγει νέους δρόμους για πιθανές θεραπείες.

Η μελέτη: EPS8, πρωτεΐνη-κλειδί της γήρανσης

Η ερευνητική ομάδα υπό την καθοδήγηση του καθηγητή David Vilchez, μελέτησε τη γήρανση της μικροσκοπικής «σκουλικακιας» Caenorhabditis elegans—έναν οργανισμό-μοντέλο συχνά χρησιμοποιούμενο για τις ομοιότητές του με την ανθρώπινη βιολογία. Έστρεψαν την προσοχή τους στην πρωτεΐνη EPS8, γνωστή για τη συσσώρευσή της με την ηλικία και την ενεργοποίηση καταστροφικών μοριακών διαδρομών.

Αυξημένα επίπεδα EPS8 και η ενεργοποίηση του μονοπατιού σήματος που τον συνδέει οδήγησαν σε παθολογική συγκέντρωση τοξικών πρωτεϊνικών συμπυκνωμάτων—ένα χαρακτηριστικό των νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως η νόσος του Χάντινγκτον και η ALS. Όμως, όταν η δραστηριότητα της EPS8 μειώθηκε, η συσσώρευση των τοξικών πρωτεϊνών σταμάτησε και οι νευρώνες διατήρησαν τη λειτουργία τους, τόσο στο σκουλήκι όσο και σε ανθρώπινα κύτταρα.

Από το σκουλήκι στον άνθρωπο: ελπίδα για θεραπείες

Η σημαντική αυτή ανακάλυψη αποδεικνύει ότι ο μηχανισμός λειτουργεί τόσο στο εξειδικευμένο εργαστηριακό μοντέλο όσο και σε ανθρώπινες κυτταρικές σειρές. Ο ίδιος μοριακός μηχανισμός φαίνεται να έχει συντηρημένο ρόλο και σε εμάς—ενισχύοντας την προοπτική ότι στο μέλλον θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορούν να στοχεύσουν την EPS8 ή τα μονοπάτια που ενεργοποιεί.

Πλευρικές διαδρομές γήρανσης στον εγκέφαλο

Άλλες πρόσφατες μελέτες συμπληρώνουν το παζλ:

• Η επίκτητη φλεγμονή (inflammaging), με τη χρόνια χαμηλού επιπέδου φλεγμονή και τη δυσλειτουργία των μικρογλοίας, συσχετίζεται με νευρωνική βλάβη και σκλήρυνση της όρασης, προκαλώντας ευαισθητοποίηση σε εκφυλιστικές νόσους.

• Ο περιορισμός της αυτοφαγίας (autophagy), μαζί με ελαττωματική λειτουργία του mTORC1 και AMPK, οδηγεί σε σωρευτικά τοξικά πρωτεϊνικά άθροισματα και ενισχύει τη νευροεκφύλιση.

• Οι μοριακές αλλαγές σε επίπεδο νευρικών και γλοιακών κατηγοριών συνδέονται με εξασθενημένες συνάψεις, φλεγμονή και αποδόμηση κυτταρικών συστημάτων. Η υποθάλαμος φαίνεται να αποτελεί κρίσιμο «κέντρο γήρανσης».

• Οι νέες αναλύσεις επιβεβαιώνουν τη σχέση μεταξύ επιταχυνόμενης επιδημικής γήρανσης (epigenetic aging) και υψηλότερου κινδύνου εμφάνισης νόσων όπως Alzheimer, Parkinson, ή Πολλαπλή Σκλήρυνση.

Από θεωρία σε κλινική πράξη

Οι αναδυόμενες στρατηγικές στοχεύουν σε:

• Αυτοφαγία – ενίσχυση της καθαριστικής λειτουργίας για την απομάκρυνση τοξικών πρωτεϊνών.

• Στοχευμένη αντιμετώπιση της EPS8 – για πρόληψη της νευρωνικής κατάρρευσης.

• Αντι-φλεγμονώδη και νευροπροστατευτικά μονοπάτια μέσω φυσικών ενώσεων (phytochemicals όπως κουρκουμίνη, ρεσβερατρόλη κ.ά.).

Όλα αυτά ανοίγουν δρόμο σε πιθανές θεραπευτικές παρεμβάσεις πριν από την κλινική εμφάνιση των ασθενειών.

Η μελέτη του Πανεπιστημίου του Κολωνίου γεφυρώνει ένα μεγάλο κενό: αποκαλύπτει το μοριακό «κόκκινο κουμπί» (EPS8) που συνδέει τη γήρανση με τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Η ανακάλυψη αυτή—σε συνδυασμό με τη στήριξη άλλων μοριακών μηχανισμών—δίνει ελπίδα για στοχευμένες παρεμβάσεις που ενδέχεται να επιβραδύνουν ή και να προλάβουν ασθένειες για τις οποίες σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία. Είναι ένα κρίσιμο βήμα: από την κατανόηση της γήρανσης ως «αντικειμένου» προς την αντιμετώπιση της ως «ενεργού συντελεστή ασθενειών».