Πόλεις: Οφείλουν να κάνουν περισσότερα για να στηρίξουν τους ηλικιωμένους

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία, νέα μελέτη του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: οι πόλεις δεν παρέχουν επαρκή στήριξη στους ηλικιωμένους που επιθυμούν να παραμείνουν στα σπίτια και τις γειτονιές τους όσο μεγαλώνουν.

Η έννοια του «γήρατος στον τόπο διαμονής»

Η ιδέα του aging in place, δηλαδή της γήρανσης στον τόπο επιλογής, στηρίζεται στην επιθυμία των περισσότερων ανθρώπων να συνεχίσουν να ζουν στο οικείο περιβάλλον τους, κοντά στις γειτονιές και τους δεσμούς που έχουν δημιουργήσει. Αν και αυτή η πολιτική προσεγγίζεται συχνά ως θετική, η μελέτη αποκαλύπτει ότι στην πράξη λείπουν οι κατάλληλες υποδομές και υπηρεσίες που θα την καταστήσουν εφικτή.

Οι προκλήσεις στις σύγχρονες πόλεις

Η αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, οι περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες και η ιδιωτικοποίηση των κοινόχρηστων χώρων δημιουργούν σοβαρά εμπόδια. Πολλές φτωχότερες συνοικίες βλέπουν τις βιβλιοθήκες, τα κοινοτικά κέντρα και τη φθηνή στέγαση να παρακμάζουν, στερώντας από τους ηλικιωμένους κρίσιμους πόρους για την καθημερινότητά τους.

Σύμφωνα με την επικεφαλής της έρευνας, Δρ. Tine Buffel, «οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να μείνουν στα σπίτια τους καθώς μεγαλώνουν, αλλά αυτό είναι δυνατό μόνο αν οι κοινότητες γύρω τους είναι υποστηρικτικές». Ωστόσο, η πραγματικότητα δείχνει ότι πολλοί ηλικιωμένοι καταλήγουν απομονωμένοι ή αόρατοι μέσα στις ίδιες τους τις γειτονιές.

Καινοτόμα μοντέλα υποστήριξης

Η μελέτη εξετάζει παραδείγματα από όλο τον κόσμο που προσπαθούν να δώσουν λύσεις:

• Το “Village Model”: γειτονιές που οργανώνονται από τους ίδιους τους ηλικιωμένους, με συλλογική παροχή υπηρεσιών όπως μεταφορές, μικροεπισκευές στο σπίτι και κοινωνικές δραστηριότητες.

• Φυσικές κοινότητες συνταξιούχων (Naturally Occurring Retirement Communities): περιοχές όπου ήδη ζουν πολλοί ηλικιωμένοι και ενισχύονται με στοχευμένες υπηρεσίες υγείας και κοινότητας.

• Συνεγκατάσταση (Cohousing): προγραμματισμένες κοινότητες όπου οι κάτοικοι μοιράζονται χώρους και αλληλοϋποστηρίζονται.

• Συμπονετικές κοινότητες (Compassionate Communities): τοπικά δίκτυα που παρέχουν στήριξη σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ασθένεια, πένθος ή το τέλος της ζωής.

Κάθε μοντέλο παρουσιάζει οφέλη, όπως μείωση των νοσηλειών και ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών, αλλά και προκλήσεις, όπως η έλλειψη σταθερής χρηματοδότησης ή ο κίνδυνος αποκλεισμού πιο ευάλωτων ομάδων.

Συλλογική δράση και συμμετοχή

Οι ερευνητές τονίζουν ότι το «γήρας στον τόπο διαμονής» δεν μπορεί να θεωρηθεί ατομική υπόθεση, αλλά συλλογικό εγχείρημα. Απαιτείται συνεργασία ανάμεσα σε δήμους, φιλανθρωπικούς οργανισμούς, κοινότητες και φυσικά τους ίδιους τους ηλικιωμένους, οι οποίοι πρέπει να έχουν ενεργό ρόλο στον σχεδιασμό.

Επιπλέον, η μελέτη καλεί τις πόλεις να ξεπεράσουν τις ηλικιακές προκαταλήψεις στον αστικό σχεδιασμό. Συχνά, τα έργα αστικής ανάπλασης δίνουν προτεραιότητα στους νέους επαγγελματίες, αγνοώντας τις ανάγκες των μεγαλύτερων κατοίκων. Αντίθετα, η γήρανση πρέπει να θεωρείται φυσικό κομμάτι της ζωής στην πόλη και όχι «πρόβλημα» που χρειάζεται απλώς λύση.

Κίνδυνος «εγκλωβισμού στον τόπο»

Χωρίς επαρκή στήριξη, οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν να παραμείνουν σε σπίτια που δεν είναι κατάλληλα για τις ανάγκες τους ή σε γειτονιές χωρίς δομές. Σε αυτή την περίπτωση, η πολιτική του aging in place μετατρέπεται σε «stuck in place», δηλαδή σε εγκλωβισμό σε ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης.

Η μελέτη του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ στέλνει σαφές μήνυμα: οι πόλεις πρέπει να πάψουν να αντιμετωπίζουν τους ηλικιωμένους ως βάρος και να τους αναγνωρίσουν ως ενεργούς πολίτες, ικανούς να συνδιαμορφώσουν το μέλλον της αστικής ζωής. Η δημιουργία συνεργατικών οργανώσεων και υποστηρικτικών κοινοτήτων μπορεί να εξασφαλίσει ότι οι άνθρωποι θα γερνούν με αξιοπρέπεια, ανεξαρτησία και ουσιαστική συμμετοχή. Μόνο έτσι οι πόλεις θα γίνουν πραγματικά συμπεριληπτικές, φιλικές προς όλες τις ηλικίες και βιώσιμες για το μέλλον.