OSFED: Η υποτιμημένη διαταραχή που είναι εξίσου επικίνδυνη με την ανορεξία

Υπάρχει η διαταραχή που ονομάζεται Other Specified Feeding or Eating Disorder (OSFED), δηλαδή «Άλλες Συγκεκριμένες Διαταραχές Πρόσληψης Ή Κατάχρησης Τροφής». Αν και πολλές φορές θεωρείται λιγότερο σοβαρή από τις γνωστές Anorexia nervosa (ανορεξία) ή Bulimia nervosa (βουλιμία), οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι η OSFED μπορεί να προκαλεί ίσου βαρύ ψυχολογικό και σωματικό αντίκτυπο. Ουσιαστικά, όταν κάποιος δεν «χωράει» στα κλασικά κριτήρια για ανορεξία ή βουλιμία — αλλά υπάρχει σοβαρό πρόβλημα πρόσληψης, απώλειας ή ελέγχου της τροφής — τότε μπορεί να διαγνωστεί με OSFED. Ωστόσο, η υποτίμηση του προβλήματος είναι συχνή.

Τι έδειξε η έρευνα

• Σε δείγμα ενηλίκων, οι ερευνητές συνέκριναν άτομα με OSFED με άτομα που πληρούσαν κριτήρια για ανορεξία ή βουλιμία.

• Οι παράμετροι που εξετάστηκαν περιλάμβαναν το βαθμό άγχους και κατάθλιψης, τις ανησυχίες για το σχήμα ή το βάρος του σώματος, την ψυχοκοινωνική ευεξία.

• Το αποτέλεσμα: οι ασθενείς με OSFED εμφάνιζαν εξίσου σοβαρά συμπτώματα, και σε ορισμένες περιπτώσεις πιο σοβαρά από αυτούς με ανορεξία ή βουλιμία.

• Συμβαίνει συχνά: κάποιος να τηρεί σχεδόν όλες τις προϋποθέσεις για ανορεξία — αλλά επειδή το βάρος του δεν είναι αρκετά χαμηλό, δεν «μπαίνει» στην κατηγορία. Ή να κάνει συχνές «κάθαρσεις» (π.χ. εμετό) χωρίς όμως να έχει επεισόδια υπερφαγίας — άρα δεν χαρακτηρίζεται βουλιμία. Όμως τα προβλήματα είναι υπαρκτά.

• Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η OSFED μπορεί να αφορά περίπου 1 στους 9 νεαρούς ανθρώπους — αριθμός που δείχνει τη γεωμετρική της διάσταση.

• Το συμπέρασμα: πρέπει να αντιμετωπίζεται με την ίδια σοβαρότητα· οι ασθενείς δεν πρέπει να «ξεπερνιούνται» επειδή δεν πληρούν το… «κλασικό» σχήμα διαταραχής.

Γιατί δεν αναγνωρίζεται αρκετά;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι:

• Η OSFED θεωρείται «υποκατηγορία» ή «μη ― πλήρης» μορφή διαταραχής πρόσληψης. Αυτό δημιουργεί την εντύπωση ότι είναι λιγότερο σημαντική.

• Τα συμπτώματα μπορεί να είναι λιγότερο «παραδοσιακά» – δεν υπάρχει δηλαδή η ακραία απώλεια βάρους της ανορεξίας ή η κλασική έκκριση/κάθαρση της βουλιμίας — με αποτέλεσμα να μην γίνεται η αναγνώριση.

• Οι ίδιοι οι ασθενείς μπορεί να υποτιμούν τη σοβαρότητα της κατάστασής τους, επειδή δεν θεωρούν ότι «είναι αρκετά άσχημα».

• Οι κλινικές και οι θεραπευτικές δομές μπορεί να επικεντρώνονται στα πιο γνωστά σύνδρομα και να μην έχουν τόσο εξειδίκευση στη OSFED.

Ποιες είναι οι «μορφές» της OSFED;

Παραδείγματα που συχνά αναφέρονται:

• Άτομο που τηρεί σχεδόν όλα τα κριτήρια της ανορεξίας (π.χ. πολύ έλεγχος τροφής, φόβος αύξησης βάρους) αλλά δεν είναι κάτω από το όριο χαμηλού σωματικού βάρους.

• Άτομο που κάνει συστηματικά καθάρσεις, αλλά δεν κάνει υπερφαγίες → άρα δεν θεωρείται βουλιμία — όμως έχει σοβαρό πρόβλημα ελέγχου.

• Άτομο με υπερφαγίες αλλά χωρίς κάθαρση και χωρίς την ακραία απώλεια βάρους — ξανά δεν χωράει στα κλασικά πλαίσια αλλά η ψυχοπαθολογία υπάρχει.

Πρακτικές συνέπειες

• Η μη αναγνώριση μπορεί να καθυστερήσει τη θεραπεία — ενώ η «καθυστέρηση» σε διαταραχές πρόσληψης τείνει να αυξάνει τον κίνδυνο για χρόνια πορεία.

• Η θεραπευτική διαδικασία θα πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα: αξιολόγηση της σοβαρότητας, σωματικές επιπτώσεις, ψυχολογικές συνέπειες, κοινωνική λειτουργικότητα.

• Ο επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να εξετάζει πέρα από το «αν το άτομο κάνει ακραία συμπεριφορά» — δηλαδή πέρα από το βάρος ή υπερφαγίες/κάθαρση — και να αναγνωρίζει τα «διαφορετικά» μοτίβα.

• Η ευαισθητοποίηση του κοινού — οικογενειών, σχολείων, γενικών γιατρών — είναι κρίσιμη. Η ιδέα ότι «επειδή δεν είναι ανορεξία/βουλιμία, δεν είναι σοβαρό» είναι επικίνδυνη.

Τι μπορούμε να κάνουμε αν υποψιαζόμαστε OSFED;

1. Επικοινωνία: το άτομο να μιλήσει με ειδικό ψυχικής υγείας ή διατροφολόγο· αν είμαστε φίλοι/οικογένεια, να προσεγγίσουμε με κατανόηση.

2. Εκτίμηση: πυρήνας αποτελεί η ψυχολογική αξιολόγηση και ο έλεγχος τυχόν σωματικών επιπλοκών (π.χ. ηλεκτρολύτες, καρδιακή λειτουργία, διατροφική κατάσταση).

3. Θεραπευτικό σχέδιο: μπορεί να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία (όπως γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία), οργανωμένο πρόγραμμα διατροφής και παρακολούθηση.

4. Υποστήριξη: ομάδες υποστήριξης, οικογενειακή θεραπεία, βοήθεια για αλλαγή των προτύπων του σώματος, τροφής και αυτοεικόνας.

5. Πρόληψη και ενημέρωση: ενημερώνουμε τη νέα γενιά ότι οι διαταραχές πρόσληψης δεν έχουν μόνο μία μορφή — και ότι όποιο κι αν είναι το μοτίβο, η βοήθεια είναι σημαντική.

Η OSFED είναι μια σοβαρή, αλλά συχνά παραγνωρισμένη διαταραχή πρόσληψης τροφής. Παρά το γεγονός ότι δεν πληροί πάντα τα «κλασικά» κριτήρια των ανορεξίας ή της βουλιμίας, η δυσκολία που βιώνουν τα άτομα με αυτό το πρότυπο είναι εξίσου μεγάλη. Η έλλειψη αναγνώρισης και η καθυστέρηση στη θεραπεία μπορούν να επιδεινώσουν την πορεία της διαταραχής. Η ενημέρωση, η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη υποστήριξη αποτελούν κρίσιμα στοιχεία — για το άτομο, αλλά και για τους ανθρώπους που το περιβάλλουν. Κάθε μορφή διαταραχής πρόσληψης τροφής αξίζει προσοχή, φροντίδα και δράση.