Ο ρόλος των καθημερινών βημάτων ως πρώιμος δείκτης Πάρκινσον

Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα θέτει τα καθημερινά βήματα —μετρήσιμα εύκολα μέσω ρολογιών ή smartphone— ως πιθανό πρώιμο δείκτη για τη νόσο Πάρκινσον, πριν καν τεθεί επίσημη διάγνωση. Ερευνητές από το Big Data Institute του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και το Nuffield Department of Population Health αξιολόγησαν δεδομένα από το μεγάλο δείγμα του UK Biobank, καταλήγοντας πως άτομα με χαμηλό αριθμό βημάτων την καθημερινότητα έχουν αυξημένη πιθανότητα στο μέλλον να διαγνωστούν με Πάρκινσον.

Η νόσος Πάρκινσον είναι η δεύτερη πιο συχνή νευροεκφυλιστική ασθένεια και παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ρυθμαία αύξηση παγκοσμίως. Η μελέτη δείχνει ότι οι πρώτες «σιωπηλές» αλλαγές στην κινητικότητα — ακόμη και χρόνια πριν την κλινική διάγνωση — ενδέχεται να αποτυπώνονται στον συνολικό όγκο της καθημερινής κίνησης.

Πώς πραγματοποιήθηκε η μελέτη

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 94.696 άτομα που είχαν φορέσει – για 7 ημέρες – ένα ποιοτικό καρπό-επιταχυνσιόμετρο μεταξύ 2013 και 2015. Τα δεδομένα αυτά συνδυάστηκαν με την ιατρική παρακολούθηση, ώστε να εντοπιστούν περιπτώσεις που τελικά έλαβαν διάγνωση Πάρκινσον σε μέσο χρόνο 7,9 ετών μετά την καταγραφή.

Ο μέσος όρος ημερησίων βημάτων για τα άτομα που δεν ανέπτυξαν Πάρκινσον ήταν περίπου 9.446 βήματα. Ωστόσο, όσοι βρίσκονταν στο υψηλότερο 20% του δείγματος (τουλάχιστον 12.369 βήματα/ημέρα) παρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο: περίπου 59% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν Πάρκινσον σε σχέση με όσους έκαναν κάτω από 6.276 βήματα ημερησίως.

Επιπλέον, το μοντέλο που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές δείχνει ότι για κάθε επιπλέον 1.000 βήματα ημερησίως ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου μειώνεται κατά 8%. Οι επιστήμονες διόρθωσαν τα αποτελέσματα για παράγοντες όπως δείκτης μάζας σώματος, διαβήτης, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου και προβλήματα αγωγιμότητας ουροφόρων — και η συσχέτιση παρέμεινε.

Τι δείχνουν τα στοιχεία — σημασία και με προσοχή

Τα αποτελέσματα υποστηρίζουν ότι η χαμηλή καθημερινή φυσική δραστηριότητα — όπως αυτή αποτυπώνεται από τα βήματα — δεν είναι απαραίτητα αιτία της νόσου, αλλά μπορεί να λειτουργεί ως δείκτης ότι κάτι εξελίσσεται ήδη στον οργανισμό.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι αυτή η μείωση στη δραστηριότητα μπορεί να είναι αποτέλεσμα πρώιμων, αλλά υποκλινικών, αλλαγών στην κινητικότητα ή σε μη κινητικά συμπτώματα (π.χ. κούραση, μείωση πρωινής ενέργειας, ύπνος, αυτονομικά προβλήματα) — δηλαδή, δείγματα που ακόμη δεν γίνονται αντιληπτά ως νόσο.

Ωστόσο, η σχέση εξασθενεί όσο αυξάνεται ο χρόνος μεταξύ της καταγραφής των βημάτων και της διάγνωσης — γεγονός που υποδηλώνει ότι το μειωμένο βηματισμό μπορεί να είναι πιο «σήμα» παρά κάποιος αιτιώδης παράγοντας.

Γιατί το εύρημα αυτό έχει σημασία

— Πρώιμη ανίχνευση & πρόληψη

Η ανακάλυψη ενός εύκολου, φθηνού και διαδεδομένου δείκτη — όπως τα καθημερινά βήματα — μπορεί να βοηθήσει στην ταχύτερη αναγνώριση ατόμων που βρίσκονται σε προ-κλινικό στάδιο Πάρκινσον. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα να παρακολουθούνται πιο στενά, να παρέχονται συμβουλές (π.χ. αύξηση φυσικής δραστηριότητας) και ίσως — στο μέλλον — να δοκιμαστούν παρεμβάσεις πριν εμφανιστούν τα κλασικά συμπτώματα.

— Χρήση wearables και τεχνολογίας

Το ότι η μέτρηση μπορεί να γίνει με κοινές συσκευές — smartphone ή smartwatch — δείχνει ότι μελλοντικά μπορεί να υπάρξει μαζική, ανώνυμη και συνεχιζόμενη παρακολούθηση της κινητικότητας σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου. Με άλλα λόγια — χωρίς να απαιτούνται περίπλοκες ή δαπανηρές ιατρικές εξετάσεις.

— Νέα προσέγγιση της νόσου

Η μελέτη υποστηρίζει την άποψη ότι η Πάρκινσον δεν εμφανίζεται «από το πουθενά», αλλά εξελίσσεται για χρόνια πριν γίνει γνωστή — και ότι η έγκαιρη διάγνωση χρειάζεται να βασίζεται όχι μόνο σε συμπτώματα, αλλά και σε καθημερινές, καθηλωτικές ενδείξεις.

Τι δεν σημαίνει — με ποια επιφυλαγές πρέπει να διαβαστούν τα αποτελέσματα

• Τα αποτελέσματα δεν αποδεικνύουν ότι η χαμηλή κινητικότητα προκαλεί την Πάρκινσον — μόνο ότι υπάρχει συσχέτιση.

• Δεν είναι ακόμη σαφές πότε — και αν — τα δεδομένα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην κλινική πράξη ως «κριτήριο παρακολούθησης» ή «δείκτης κινδύνου».

• Η μελέτη αφορά μέση ηλικία του δείγματος και ενδέχεται φίλτρα επιλογής (όπως ηλικία, φύλο, άλλες παθήσεις) να επηρεάζουν τα αποτελέσματα.

• Το βήμα (step count) είναι μόνο ένας παράγοντας — υπάρχουν πολλοί άλλοι (γενετικοί, περιβαλλοντικοί, μεταβολικοί) που επηρεάζουν την ανάπτυξη Πάρκινσον.

Τι σημαίνει αυτό για εμάς

Οι νέες αυτές ενδείξεις αναδεικνύουν πόσο σημαντική μπορεί να είναι η καθημερινή φυσική δραστηριότητα — όχι μόνο για τη γενική υγεία — αλλά και ως πιθανή «προειδοποιητική καμπάνα» για κρυφές νευροεκφυλιστικές διεργασίες.

Για όσους ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου (οικογενειακό ιστορικό, ηλικία, πρώιμα συμπτώματα) η χρήση wearables για παρακολούθηση βημάτων και κινητικότητας μπορεί να προσφέρει επιπλέον πληροφορίες σχετικά με την εξέλιξη της υγείας τους.

Ταυτόχρονα, υπογραμμίζεται η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα που θα εξετάσει αν παρέμβαση (π.χ. αύξηση φυσικής δραστηριότητας) μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο την ποιότητα ζωής, αλλά και την πιθανότητα εκδήλωσης της νόσου.

Η μελέτη από το Big Data Institute και το Nuffield Department of Population Health ανοίγει ένα νέο, πολλά υποσχόμενο κεφάλαιο στην έρευνα για τη νόσο Πάρκινσον. Τα καθημερινά βήματα — κάτι τόσο απλό και προσβάσιμο — μπορεί να αποτελέσουν πρώιμο δείκτη για όσους κινδυνεύουν.

Αν οι παρατηρήσεις αυτές επιβεβαιωθούν σε επόμενες μελέτες, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιο έγκαιρη διάγνωση, καλύτερη παρακολούθηση και ίσως — μακροπρόθεσμα — σε στρατηγικές πρόληψης. Αλλά προς το παρόν, πρόκειται για ένα «σήμα» που χρειάζεται επιβεβαίωση — όχι για «απόδειξη».