Ο ΟΗΕ προτείνει διεθνή ομάδα δράσης για προστασία από τις φυσικές καταστροφές

Η United Nations Environment Programme (UNEP) διοργάνωσε πρόσφατα το Forum for Insurance Transition (FIT), στο πλαίσιο της οποίας προτάθηκε η ίδρυση μιας «International Taskforce on Climate Resilience and Transition Insurance» — μιας διεθνούς ομάδας εργασίας που θα επιχειρήσει να αντιμετωπίσει με συνολικό τρόπο τις φυσικές καταστροφές και τα κενά στην ασφάλιση.

Η πρόκληση της «ασφάλισιμης κρίσης»

Η FIT τόνισε ότι ο ρόλος της ασφαλιστικής βιομηχανίας αλλάζει: πλέον οι ασφαλιστές δεν είναι απλώς φορείς αποζημίωσης αλλά και διαχειριστές κινδύνου, επενδυτές και παράγοντες μετάβασης προς μια ανθεκτική οικονομία. Στην ανακοίνωση τονίζεται ότι η αυξανόμενη συχνότητα και ένταση των καταστροφών — με τεράστιο οικονομικό κόστος και μεγάλο «κενό προστασίας» — ενδέχεται να πλήξει την «ασφαλισιμότητα» (insurability) των κοινωνιών: αν το ρίσκο γίνει απρόβλεπτο και μεγάλο, τα οικονομικά συστήματα ενδέχεται να μην το αντέξουν.

Η πρόταση της taskforce είναι να αξιολογήσει και να χαρτογραφήσει τους κινδύνους που απορρέουν από την κλιματική κρίση — σε γεωγραφικές περιοχές, τομείς δραστηριότητας, εισοδηματικά επίπεδα — και να διαμορφώσει στρατηγικές που να επιτρέπουν τη διαμοίραση του κινδύνου με δίκαιο και βιώσιμο τρόπο.

Τι προβλέπει η διεθνής ομάδα εργασίας

Η διεθνής taskforce θα έχει πολλαπλούς στόχους:

• Να συγκεντρώσει και να αναλύσει στοιχεία για τις απώλειες από φυσικές καταστροφές, τις υφιστάμενες ασφαλιστικές καλύψεις και τα κενά που υπάρχουν.

• Να προτείνει πολιτικές προσεγγίσεις προς τα υπουργεία Οικονομικών και τις ρυθμιστικές αρχές, ώστε να ενισχυθεί η αγορά ασφάλισης μέσα από κανόνες που προάγουν τη μείωση του κινδύνου και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας.

• Να διευκολύνει την ανάπτυξη και χρήση προτύπων μοντέλων για τον υπολογισμό των καταστροφικών κινδύνων και να ενθαρρύνει προϊόντα ασφάλισης που θα είναι προσιτά ειδικά για ευάλωτες ομάδες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αγροτικές περιοχές.

• Να προωθήσει τη διασύνδεση χρηματοπιστωτικών εργαλείων, ασφαλιστικών καλύψεων και επενδύσεων υποδομών με αποδοχή της μετάβασης προς καθαρότερη ενέργεια και πιο ανθεκτικές κοινωνίες.

Η υπογράμμιση ότι «ο χρόνος δεν ανανεώνεται» αντανακλά την έκτακτη ανάγκη για δράση — αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα τα κλιματικά ρίσκα, η κρίση της ασφαλισιμότητας θα μπορούσε να είναι «διασπαστικός παράγοντας» για την οικονομική σταθερότητα.

Γιατί αφορά όλους μας

Η συζήτηση δεν αφορά αποκλειστικά ασφαλιστικές εταιρείες ή αγορές: αφορά την κοινωνία στο σύνολό της. Όταν οι φυσικές καταστροφές γίνονται συχνότερες και μεγαλύτερες — πλημμύρες, καταιγίδες, ακραία θερμοκρασία — το κόστος δεν είναι μόνο για τις ασφαλιστικές ή τις κυβερνήσεις αλλά για τους πολίτες: είτε απευθείας είτε μέσω αυξημένων ασφαλίστρων, περιοριζόμενης πρόσβασης σε κάλυψη ή μέσω της φορολογίας.

Η taskforce θέτει στο επίκεντρο το ερώτημα: ποιος θα καλύψει τους κινδύνους που σήμερα δεν καλύπτονται; Πώς διαμορφώνεται ένα ασφαλιστικό σύστημα στο οποίο οι ευάλωτοι δεν μένουν εκτός; Πώς διασφαλίζουμε ότι η μείωση του κινδύνου (μέσω επενδύσεων σε ανθεκτικότητα, υποδομές, πρόληψη) συνδυάζεται με την επιχειρηματική δυνατότητα των ασφαλιστών;

Στην πράξη, αν δεν υπάρξει επαρκής ασφάλιση, τότε οι κοινωνίες μετατρέπονται σε «προσωπικούς» ασφαλιστές: οι πολίτες θα καλούνται να αντιμετωπίσουν απώλειες μόνοι τους ή μέσω δημόσιων πόρων, κάτι που δεν είναι βιώσιμο σε παγκόσμια κλίμακα.

Προκλήσεις και επιφυλάξεις

Παρότι η πρωτοβουλία είναι σημαντική, δεν απουσιάζουν οι δυσκολίες:

• Η συλλογή δεδομένων για κινδύνους και απώλειες είναι άνιση ανά χώρα ή περιοχή. Χωρίς αξιόπιστη τεκμηρίωση, οι προτάσεις μπορεί να παραμείνουν θεωρητικές.

• Η ανάπτυξη νέων ασφαλιστικών προϊόντων που θα είναι προσιτά και για ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες αποτελεί πρόκληση: η αγορά μπορεί να φαίνεται μη κερδοφόρα για αυτούς τους τομείς.

• Η συνεργασία των κυβερνήσεων, των ρυθμιστικών αρχών, της ιδιωτικής ασφάλισης, των επενδυτών και της κοινωνίας πολιτών απαιτεί συμφωνίες και συνέργειες που δεν είναι πάντα εύκολο να επιτευχθούν.

• Η εφαρμογή των συστάσεων στην πράξη — αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο, ενίσχυση προληπτικών πολιτικών, ενσωμάτωση στην εθνική στρατηγική — απαιτεί πολιτική βούληση και δέσμευση χρόνου.

Η πρόταση για ίδρυση της διεθνούς taskforce για την ανθεκτικότητα και μετάβαση στην ασφάλιση (insurance transition) έχει τη δυναμική να αποτελέσει ορόσημο: όχι απλώς για τον κλάδο της ασφάλισης αλλά για τη συνολική αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μέσα από συνεργασία, καινοτομία και δίκαιη διανομή κινδύνου.

Αν επιτύχει, μπορεί να οδηγήσει σε συστήματα όπου η ασφάλιση δεν αποτελεί προνόμιο αλλά κομμάτι της κοινωνικής ανθεκτικότητας — όπου η μείωση του κινδύνου, η πρόληψη και η υποστήριξη των ευάλωτων εντάσσονται στο ίδιο πλαίσιο. Η πρόκληση για τις επόμενες κρίσιμες στιγμές δεν θα είναι μόνο το «ποιος θα πληρώσει» αλλά το «ποιος θα είναι προετοιμασμένος». Ο ασφαλιστικός κλάδος, κατά κοινή ομολογία, μπορεί και οφείλει να παίξει ενεργό ρόλο.

Σε επίπεδο στρατηγικής για κάθε χώρα και πολίτη, η συμμετοχή σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να σημαίνει καλύτερη προστασία, μεγαλύτερη πρόληψη και μείωση της έκθεσης σε ρίσκα που γίνονται όλο και πιο εντοπιζόμενα και έντονα λόγω της κλιματικής αλλαγής.