Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες στην Ευρώπη και μία από τις βασικές αιτίες θανάτου από καρκίνο. Καθώς η διάρκεια ζωής των ανδρών αυξάνεται και ο πληθυσμός γηράσκει, ο αριθμός των περιστατικών αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2040.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το ζήτημα της έγκαιρης διάγνωσης αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία, καθώς η επιστημονική κοινότητα αναζητά τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στην πρόληψη και τον κίνδυνο περιττών ιατρικών παρεμβάσεων.
Μια νέα ανάλυση της Ευρωπαϊκής Μελέτης Τυχαίου Ελέγχου για τον Καρκίνο του Προστάτη (ERSPC), που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2025 στο έγκριτο περιοδικό New England Journal of Medicine, έρχεται να φωτίσει αυτό το ζήτημα με δεδομένα από πάνω από δύο δεκαετίες παρακολούθησης.
Η έρευνα, που ξεκίνησε το 1993, περιέλαβε περισσότερους από 162.000 άνδρες ηλικίας 55 έως 69 ετών από οκτώ ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίοι χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες: εκείνους που προσκλήθηκαν σε επαναλαμβανόμενο έλεγχο με PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο) και εκείνους που δεν υποβλήθηκαν σε προληπτική εξέταση. Στόχος ήταν να διαπιστωθεί εάν η τακτική παρακολούθηση του PSA μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο του προστάτη.
Μετά από πάνω από δύο δεκαετίες, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η θνησιμότητα από καρκίνο του προστάτη ήταν κατά 13% χαμηλότερη στην ομάδα που υποβλήθηκε σε έλεγχο σε σχέση με εκείνη που δεν εξετάστηκε.
Καρκίνος προστάτη: Τι αποκαλύπτουν τα νέα δεδομένα για την πρόληψη
Με απλά λόγια, για κάθε 456 άνδρες που προσκλήθηκαν σε εξέταση, αποφεύχθηκε ένας θάνατος, ενώ για κάθε 12 άνδρες στους οποίους ο καρκίνος διαγνώστηκε μέσω του ελέγχου, ένας θάνατος αποτράπηκε. Οι αριθμοί αυτοί είναι βελτιωμένοι σε σχέση με την προηγούμενη ανάλυση της ίδιας μελέτης στα 16 χρόνια παρακολούθησης, κάτι που δείχνει ότι τα οφέλη του ελέγχου αυξάνονται με το πέρασμα του χρόνου.
Ωστόσο, ο έλεγχος με PSA συνοδεύεται από κινδύνους υπερδιάγνωσης και υπερθεραπείας. Στη μελέτη, μόνο το 16% των εξετάσεων PSA ήταν αυξημένο, ενώ από τις βιοψίες, μόλις ένα στα τέσσερα δείγματα επιβεβαίωσε την ύπαρξη καρκίνου. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί άνδρες υπεβλήθησαν σε επεμβατικές διαδικασίες χωρίς πραγματική ανάγκη, βιώνοντας άγχος, δυσφορία ή επιπλοκές. Επιπλέον, ένα μεγάλο ποσοστό των διαγνωσμένων καρκίνων ήταν χαμηλού κινδύνου, δηλαδή μορφές που πιθανότατα δεν θα προκαλούσαν ποτέ συμπτώματα ή θάνατο.
Η υπερδιάγνωση αυτή συχνά οδηγεί σε περιττές θεραπείες, με σοβαρές παρενέργειες όπως ανικανότητα ή ακράτεια, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής.
Προς μια πιο στοχευμένη πρόληψη
Οι ερευνητές της ERSPC επισημαίνουν ότι μετά από 23 χρόνια παρακολούθησης, είναι πλέον σαφές πως χρειάζεται μια πιο εξατομικευμένη προσέγγιση στην πρόληψη. Αντί για μαζικές εξετάσεις όλων των ανδρών μιας συγκεκριμένης ηλικίας, ο έλεγχος πρέπει να βασίζεται στον ατομικό κίνδυνο κάθε ανθρώπου.
Η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, τα προηγούμενα επίπεδα PSA και οι απεικονιστικές εξετάσεις όπως η μαγνητική τομογραφία μπορούν να βοηθήσουν στη λήψη πιο τεκμηριωμένων αποφάσεων. Ο συνδυασμός αυτών των παραμέτρων, με τη βοήθεια εργαλείων εκτίμησης κινδύνου, μειώνει τις περιττές βιοψίες και τις διαγνώσεις καρκίνων χαμηλής επικινδυνότητας, χωρίς να χάνεται η δυνατότητα εντοπισμού των επικίνδυνων μορφών.
Πότε πρέπει να σταματά ο προληπτικός έλεγχος
Ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα που ανέδειξε η μελέτη είναι πότε πρέπει να σταματά ο προληπτικός έλεγχος. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το όφελος μειώνεται σημαντικά μετά τα 70 χρόνια, καθώς αυξάνονται οι πιθανότητες να πεθάνει κάποιος από άλλες αιτίες πριν ο καρκίνος εξελιχθεί σε απειλητικό.
Στην υποομάδα ανδρών που είχαν ελεγχθεί αλλά δεν είχαν διαγνωστεί με καρκίνο μέχρι περίπου τα 72 τους, παρατηρήθηκε μικρό πλεονέκτημα υπέρ όσων υποβλήθηκαν σε έλεγχο, το οποίο όμως εξασθένισε σταδιακά μέσα στην επόμενη δεκαετία. Έτσι, οι ερευνητές καταλήγουν ότι η συνέχιση του ελέγχου σε μεγαλύτερες ηλικίες πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση, με βάση τη γενική κατάσταση υγείας και το προσδόκιμο ζωής κάθε άνδρα.
Συμπερασματικά θα λέγαμε πω η τελική εικόνα της 23ετούς ευρωπαϊκής μελέτης είναι σαφής: ο προληπτικός έλεγχος με PSA μπορεί να σώσει ζωές, αλλά το όφελος σε απόλυτους αριθμούς παραμένει μικρό. Παράλληλα, εκατοντάδες άνδρες υποβάλλονται σε εξετάσεις και θεραπείες που ίσως δεν ήταν απαραίτητες.
Το μήνυμα των ερευνητών δεν είναι να εγκαταλειφθεί ο προληπτικός έλεγχος, αλλά να γίνει πιο στοχευμένος και προσαρμοσμένος στις ανάγκες του καθενός.
Σήμερα, οι διεθνείς οδηγίες συστήνουν στους άνδρες ηλικίας 50 έως 69 ετών να συζητούν με τον γιατρό τους πριν αποφασίσουν αν θα υποβληθούν σε εξέταση PSA, αφού ενημερωθούν για τα οφέλη και τους κινδύνους.
Η τεχνολογία πλέον επιτρέπει πιο ακριβή διάγνωση, και οι θεραπείες είναι λιγότερο επιβαρυντικές, όμως η βασική αρχή παραμένει ίδια:
Η πρόληψη έχει αξία μόνο όταν εφαρμόζεται με μέτρο και σύνεση. Ο στόχος δεν είναι να ανιχνεύουμε κάθε καρκίνο, αλλά να προλαμβάνουμε εκείνους που πραγματικά απειλούν τη ζωή, με τον μικρότερο δυνατό κίνδυνο για τον ίδιο τον άνθρωπο.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!