Μποτσουάνα: Κήρυξη έκτακτης ανάγκης στη δημόσια υγεία

Η Μποτσουάνα, μια χώρα που για δεκαετίες θεωρήθηκε πρότυπο σταθερότητας και ανάπτυξης στη νότια Αφρική, ανακοίνωσε την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης στη δημόσια υγεία. Ο Πρόεδρος Ντούμα Μπόκο δήλωσε πως η εθνική αλυσίδα ιατρικού εφοδιασμού έχει καταρρεύσει, λόγω εξαντλημένων κρατικών ταμείων και δραστικών περικοπών στη διεθνή βοήθεια, ιδίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Έλλειψη φαρμάκων και υλικών

Η κρίση είχε γίνει εμφανής από τις αρχές του μήνα, όταν το Υπουργείο Υγείας και Ευεξίας προειδοποίησε πως το σύστημα είναι «σοβαρά επιβαρυμένο» με χρέη ύψους 75 εκατομμυρίων δολαρίων προς ιδιωτικές κλινικές και προμηθευτές. Οι συνέπειες είναι δραματικές:

• σοβαρές ελλείψεις φαρμάκων για υπέρταση, καρκίνο, διαβήτη, φυματίωση, άσθμα, ψυχική υγεία και σεξουαλική υγεία,

• αναβολή προγραμματισμένων χειρουργικών επεμβάσεων,

• έλλειψη βασικών ιατρικών υλικών όπως γάζες και ράμματα.

Ο Πρόεδρος τόνισε σε τηλεοπτικό του διάγγελμα ότι «η κεντρική αλυσίδα εφοδιασμού απέτυχε, προκαλώντας σοβαρή διακοπή στη διάθεση ιατροφαρμακευτικού υλικού σε ολόκληρη τη χώρα».

Έκτακτη χρηματοδότηση και στρατιωτική συνδρομή

Για την αντιμετώπιση της κρίσης, το Υπουργείο Οικονομικών ενέκρινε κατεπειγόντως 250 εκατομμύρια πουλά (περίπου 18,7 εκατ. δολάρια) ώστε να αγοραστούν αναγκαία φάρμακα. Ο Πρόεδρος Μπόκο ανακοίνωσε ότι ο στρατός θα αναλάβει τη διανομή των φαρμάκων και του εξοπλισμού, δίνοντας προτεραιότητα σε απομακρυσμένες και φτωχές αγροτικές περιοχές. Οι πρώτες αποστολές αναχώρησαν ήδη από την πρωτεύουσα Γκαμπορόνε.

Ωστόσο, ο ίδιος προειδοποίησε πως οι σημερινές τιμές για φαρμακευτικά προϊόντα έχουν εκτιναχθεί σε επίπεδα πέντε έως δέκα φορές υψηλότερα από το κανονικό, κάτι που σε συνθήκες οικονομικής κρίσης είναι αδύνατον να διατηρηθεί.

Οι αιτίες της κρίσης

Η σημερινή κατάσταση δεν είναι τυχαία. Η Μποτσουάνα, με πληθυσμό περίπου 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων, στηρίχθηκε για δεκαετίες σχεδόν αποκλειστικά στα διαμάντια της. Από την ανεξαρτησία της το 1966, τα κοιτάσματα αυτά αποτέλεσαν τον κινητήριο μοχλό της οικονομίας και περίπου το 80% των συναλλαγματικών της εσόδων.

Όμως, η παγκόσμια αγορά διαμαντιών βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε ύφεση. Η μείωση των πωλήσεων έχει συρρικνώσει τον κρατικό προϋπολογισμό και ανάγκασε την κυβέρνηση να αναστείλει ορισμένες αγορές σε επίπεδο υπουργείων.

Η κρίση επιδεινώθηκε από τη δραστική μείωση της αμερικανικής βοήθειας κατά την προεδρία Τραμπ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κάλυπταν σχεδόν το ένα τρίτο της εθνικής απόκρισης απέναντι στον HIV, ενώ μέσω του Παγκόσμιου Ταμείου πρόσφεραν 12 εκατομμύρια δολάρια για την καταπολέμηση της ελονοσίας και της φυματίωσης. Η απώλεια αυτών των πόρων δημιούργησε κενό που η χώρα δεν κατόρθωσε να καλύψει.

Επιπτώσεις στην κοινωνία

Οι συνέπειες είναι ορατές σε πολλά επίπεδα. Ασθενείς με χρόνιες παθήσεις κινδυνεύουν άμεσα, ενώ η αναβολή χειρουργείων αυξάνει την πίεση στο ήδη υπερφορτωμένο σύστημα υγείας. Παράλληλα, η UNICEF εξέφρασε ανησυχία για την κατάσταση των παιδιών, τονίζοντας ότι σε δυτικές περιοχές κοντά στα σύνορα με τη Ναμίμπια, ένα στα πέντε παιδιά είναι λιποβαρή.

Η κατάσταση έχει προκαλέσει ανησυχία και στη διεθνή κοινότητα, καθώς η Μποτσουάνα θεωρούνταν μέχρι πρότινος χώρα-πρότυπο για την αποτελεσματική της πολιτική κατά του HIV/AIDS και την ορθολογική διαχείριση των φυσικών της πόρων.

Ένα αβέβαιο μέλλον

Το ερώτημα που πλανάται είναι αν η προσωρινή έκτακτη χρηματοδότηση και η στρατιωτική διανομή φαρμάκων αρκούν για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση ή αν πρόκειται για μέτρο ανακούφισης που απλώς «κερδίζει χρόνο».

Η μακροπρόθεσμη πρόκληση για την κυβέρνηση του Προέδρου Μπόκο είναι η διαφοροποίηση της οικονομίας πέρα από τα διαμάντια, αλλά και η αναζωογόνηση των σχέσεων με διεθνείς εταίρους, ώστε να εξασφαλιστεί βιώσιμη χρηματοδότηση για τη δημόσια υγεία.

Η κρίση στη Μποτσουάνα αποκαλύπτει πόσο εύθραυστα μπορεί να γίνουν ακόμη και τα πιο ισχυρά συστήματα όταν εξαρτώνται υπερβολικά από έναν μόνο οικονομικό τομέα και από εξωτερική βοήθεια. Η χώρα καλείται να επανεφεύρει τον εαυτό της σε μια δύσκολη συγκυρία, ώστε να προστατεύσει τους πολίτες της και να ανακτήσει τη διεθνή εμπιστοσύνη.