Μουσική: Οι νότες μειώνουν τον πόνο και επιταχύνουν την ανάρρωση

Ακούστε μουσική — και ενδεχομένως μειώστε τον πόνο. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, η μουσική έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στη μείωση της αντιληπτής έντασης του πόνου σε περιπτώσεις μετά από εγχείρηση ή κατά τη διάρκεια ασθένειας.

Η ιδέα ότι η μουσική μπορεί να επηρεάσει τον πόνο δεν είναι εντελώς καινούρια — αλλά η επιστημονική της μελέτη έχει επιταχυνθεί το τελευταίο διάστημα. Για παράδειγμα, στο νοσοκομείο του UC San Diego Health, ένας νοσηλευτής-μουσικός, ο Rod Salaysay, παίζει κιθάρα και ου-κιουλέλε στο θάλαμο ανάνηψης για ασθενείς που μόλις υπεβλήθησαν σε επέμβαση — και έχει παρατηρήσει μείωση στην καρδιακή συχνότητα και την αρτηριακή πίεση των ασθενών του.

Ο πόνος είναι μια εξαιρετικά πολυσύνθετη εμπειρία: δεν αφορά μόνο τη φυσική βλάβη ή τη διέγερση των υποδοχέων πόνου, αλλά και την ερμηνεία που δίνει ο εγκέφαλος στο ερέθισμα, τις συναισθηματικές αντιδράσεις, το άγχος, την αγωνία. Η μουσική, όπως δείχνουν οι μελέτες, μπορεί να επηρεάσει αυτή τη διαδικασία: όχι μόνο ως «απόσπαση της προσοχής» από τον πόνο, αλλά και ως ενεργός συμμετοχή του εγκεφάλου σε πιο θετικές ψυχικές καταστάσεις.

Τι λένε οι έρευνες

Μερικά βασικά ευρήματα:

• Σε μελέτη 548 συμμετεχόντων στο Erasmus University Rotterdam, η ακρόαση μουσικής – είτε κλασικής, είτε ροκ, είτε ποπ, είτε άλλου είδους – βοήθησε τους συμμετέχοντες να αντέξουν περισσότερο τον πόνο που προκλήθηκε τεχνητά (μέσω πολύ χαμηλών θερμοκρασιών).

• Δεν εντοπίστηκε «καλύτερο» είδος μουσικής: η πιο σημαντική παράμετρος ήταν η μουσική που επέλεγε ο ίδιος ο ασθενής.

• Το να έχει ο ασθενής επιλογή της μουσικής του – δηλαδή να μπορεί να διαλέξει τι θα ακούσει – αποδείχθηκε σημαντικό στοιχείο για τη βελτίωση της αντοχής στον πόνο.

• Η ενεργητική, εστιασμένη ακρόαση (όχι απλά μουσική στο background όπως τηλεόραση) φαίνεται να έχει μεγαλύτερο όφελος.

Με άλλα λόγια: η μουσική ήταν πιο αποτελεσματική όχι ως απλή «χαλαρωτική υπόκρουση», αλλά όταν ο ασθενής συμμετείχε — άκουγε συνειδητά, είχε επιλογή, και η εμπειρία ήταν προσωπική.

Ποιες είναι οι πιθανές εξηγήσεις;

Οι ερευνητές προτείνουν διάφορα ενδεχόμενα μηχανιστικά «εργαλεία»:

• Η μουσική «εκτρέπει» την προσοχή από το ερέθισμα του πόνου, μειώνοντας τη συνειδητή εστίαση στον πόνο.

• Η ακρόαση αγαπημένης μουσικής ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με μνήμη και συναισθηματική επεξεργασία — και αυτή η ενεργοποίηση αλλάζει τον τρόπο που ο εγκέφαλος «διαβάζει» το ερέθισμα πόνου.

• Το αίσθημα ελέγχου («εγώ διαλέγω τη μουσική μου») μπορεί να είναι σημαντικό — ειδικά σε περιπτώσεις χρόνιου πόνου, όπου οι ασθενείς συχνά αισθάνονται ότι δεν έχουν έλεγχο.

• Η μουσική επίσης μειώνει το άγχος και την αγωνία, δύο παράγοντες που επιδεινώνουν τον πόνο. Όπως λέει η ερευνητική ομάδα, «η μουσική έχει τρόπο να σε πάει σε έναν καλύτερο τόπο».

Τι σημαίνει αυτό για τον ασθενή;

Για κάποιον που μόλις υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση ή αντιμετωπίζει πόνο λόγω ασθένειας, η μουσική μπορεί να αποτελέσει μια συμπληρωματική παρέμβαση, χωρίς παρενέργειες, με χαμηλό κόστος – και πιθανόν με θετικό αντίκτυπο.

Μερικές προτάσεις:

• Ζητήστε από το νοσηλευτικό ή ιατρικό προσωπικό εάν υπάρχει δυνατότητα να έχετε μουσική στο θάλαμο — είτε μέσω προσωπικής συσκευής είτε μέσω του νοσοκομείου.

• Επιλέξτε μουσική που σας αρέσει (και όχι ότι «πρέπει» να ακούσετε), καθώς αυτό φαίνεται να είναι κρίσιμο για το αποτέλεσμα.

• Προσπαθήστε να ακούτε ενεργητικά — όχι μόνο ως υπόκρουση, αλλά με λίγο περισσότερο «εστίαση»: π.χ. να έχετε ακουστικά, να αποφύγετε παρεμβολές, να αφήσετε τη μουσική να σας «πάρει».

• Συνδυάστε τη μουσική με τις υπάρχουσες θεραπείες πόνου: η μουσική δεν αντικαθιστά τα φάρμακα, αλλά μπορεί να συμπληρώσει. Οι ερευνητές τονίζουν ότι δεν πρόκειται για «θαυματουργό τραγούδι» που εξαφανίζει τον πόνο πλήρως.

Περιορισμοί και επόμενα βήματα

Παρότι τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, υπάρχουν και περιορισμοί:

• Τα περισσότερα δεδομένα αφορούν μικρές ή μεσαίες μελέτες· η ποικιλομορφία των ασθενών και των τύπων πόνου είναι μεγάλη.

• Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποιες περιπτώσεις λειτουργεί περισσότερο — δηλαδή πόσο διαρκεί το αποτέλεσμα, πόσος χρόνος ακρόασης απαιτείται, κλπ.

• Χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να εξακριβωθούν τα νευροφυσιολογικά «μονοπάτια» μέσω των οποίων η μουσική επηρεάζει τον πόνο.

Ωστόσο, όπως συνοψίζεται στην έρευνα: πρόκειται για μια απλή, ασφαλή και προσιτή πρόταση — και στην περίπτωση που εφαρμόζεται σωστά, μπορεί να αποτελεί μια καλή προσθήκη στις πρακτικές αντιμετώπισης του πόνου.

Η μουσική μπορεί να μην είναι «αντικατάσταση» της ιατρικής φροντίδας και των φαρμάκων, αλλά η έρευνα δείχνει ότι — όταν επιλέγετε τα τραγούδια σας, τα ακούτε συνειδητά, και τα εντάσσετε στην επούλωση ή στην ανάρρωση — μπορεί να βελτιώσει την εμπειρία σας, να μειώσει το άγχος και να ενισχύσει την ικανότητά σας να αντέξετε τον πόνο. Μπορεί λοιπόν να γίνει ένας «συνεργάτης» στην αντιμετώπιση του πόνου — με το ρυθμό, τα χαμόγελα, και τον παλμό που προσφέρει η μουσική.