Μισοφωνία: Οι έντονες αρνητικές αντιδράσεις σε ορισμένους ήχους συνδέονται με τη νοητική ακαμψία

Η ακοή δεν αφορά μόνο τα αυτιά μας — είναι βαθιά συνδεδεμένη με τον τρόπο που σκεφτόμαστε και νιώθουμε. Μια πρόσφατη μελέτη έριξε νέο φως στις συνδέσεις ανάμεσα στην ακοή, το συναίσθημα και τη γνωστική λειτουργία, ερευνώντας τη μισοφωνία, μια κατάσταση κατά την οποία το άτομο βιώνει εξαιρετικά έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις απέναντι σε συγκεκριμένους ήχους.

Τι είναι η μισοφωνία;

Αν έχετε νιώσει ποτέ ανεξήγητο εκνευρισμό ή θυμό στο άκουσμα κάποιου που μασάει, ρουφάει ή κάνει κλικ με ένα στυλό, τότε έχετε μια μικρή ιδέα για το πώς νιώθουν οι άνθρωποι με μισοφωνία. Οι «εκλυτικοί» ήχοι μπορεί να είναι ήχοι του ανθρώπινου σώματος —όπως το μάσημα, το ράγισμα των δαχτύλων ή η βαριά αναπνοή— αλλά και ήχοι του περιβάλλοντος, όπως το τικ-τακ ενός ρολογιού ή το γάβγισμα ενός σκύλου.

Οι συναισθηματικές αντιδράσεις κυμαίνονται από απλή ενόχληση μέχρι έντονο θυμό ή αηδία. Αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι μόνο ψυχολογικές. Οι πάσχοντες συχνά βιώνουν σωματικά συμπτώματα του μηχανισμού «μάχης ή φυγής», όπως ταχυκαρδία ή ένταση στους μυς, όταν ακούνε τους ήχους που τους ενοχλούν. Σε σοβαρές περιπτώσεις, η μισοφωνία μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων, επηρεάζοντας σημαντικά την καθημερινότητα και τις σχέσεις τους.

Γιατί ορισμένοι ήχοι προκαλούν τόσο έντονες αντιδράσεις;

Η νέα μελέτη προτείνει ότι τα άτομα με μισοφωνία δυσκολεύονται να μεταβούν από την επεξεργασία συναισθηματικών πληροφοριών σε ουδέτερες ή μη συναισθηματικές —μια ικανότητα γνωστή ως «συναισθηματική ευελιξία» (affective flexibility). Οι ερευνητές εξέτασαν 140 ενήλικες με μέσο όρο ηλικίας τα 30 έτη, εκ των οποίων κάποιοι είχαν σοβαρά συμπτώματα μισοφωνίας και άλλοι όχι. Οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν μια σειρά δοκιμασιών μνήμης και συναισθηματικής ευελιξίας, που περιλάμβαναν φωτογραφίες αντί για ήχους.

Κλήθηκαν να εναλλάσσονται ανάμεσα σε δύο τύπους εργασιών: να θυμούνται λεπτομέρειες των εικόνων ή να αξιολογούν το συναισθηματικό τους περιεχόμενο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσο πιο σοβαρά ήταν τα συμπτώματα της μισοφωνίας, τόσο πιο χαμηλή ήταν η ακρίβεια στις συναισθηματικές δοκιμασίες. Αυτό υποδηλώνει μειωμένη γνωστική ευελιξία όταν οι συμμετέχοντες έπρεπε να επεξεργαστούν συναισθηματικά ερεθίσματα.

Ο «αντίλαλος» του νου: Γιατί κάποιοι ήχοι δεν ξεχνιούνται

Μέσα από τα ερωτηματολόγια, οι ερευνητές εντόπισαν και μια άλλη σύνδεση: τα άτομα με πιο σοβαρή μισοφωνία είχαν μεγαλύτερη τάση για εμμονή σε αρνητικές σκέψεις (rumination). Πρόκειται για μια γνωστική διαδικασία κατά την οποία κάποιος «κολλάει» σε αρνητικές σκέψεις ή γεγονότα, επαναλαμβάνοντάς τα στο μυαλό του, γεγονός που εντείνει το στρες και τη δυσφορία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ερωτηματολόγια δεν αφορούσαν αποκλειστικά εμπειρίες μισοφωνίας, αλλά γενικότερες τάσεις αρνητικής σκέψης. Η εμμονή με αρνητικές σκέψεις αποτελεί χαρακτηριστικό πολλών ψυχικών διαταραχών, όπως το άγχος, η κατάθλιψη και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Η σύνδεση αυτή δείχνει ότι η μισοφωνία ίσως δεν αφορά μόνο τον τρόπο που αντιδρούμε στους ήχους, αλλά και τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματα συνολικά.

Πιο πέρα από τα αυτιά: Μια πολύπλοκη σχέση ήχου και σκέψης

Τα ευρήματα της μελέτης υπογραμμίζουν ότι η εμπειρία του ήχου είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο από μια απλή αισθητηριακή διαδικασία. Η ακοή εμπλέκει τη συναισθηματική και γνωστική επεξεργασία με τρόπους που μόλις αρχίζουμε να κατανοούμε.

Η σοβαρότερη μισοφωνία φαίνεται να συνδέεται με μικρότερη νοητική ευελιξία σε συναισθηματικές καταστάσεις και μεγαλύτερη τάση για αρνητική σκέψη. Ωστόσο, οι ερευνητές τονίζουν ότι τα αποτελέσματα δείχνουν συσχέτιση, όχι αιτιότητα. Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν η μειωμένη ευελιξία προκαλεί τη μισοφωνία ή το αντίστροφο — ίσως και τα δύο να επηρεάζονται από άλλους παράγοντες.

Περιορισμοί και μελλοντικές κατευθύνσεις

Η μελέτη βασίστηκε σε ένα νέο πειραματικό εργαλείο, οπότε χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθεί η αξιοπιστία του. Επιπλέον, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι στο μέλλον θα ήταν χρήσιμο να χρησιμοποιηθούν ήχοι αντί για εικόνες, ώστε να μελετηθεί πιο άμεσα η σχέση μεταξύ ακουστικών και συναισθηματικών ερεθισμάτων. Επίσης, η απουσία συγκριτικού τεστ για μη συναισθηματική εναλλαγή καθιστά τα συμπεράσματα λιγότερο ισχυρά.

Παρά τους περιορισμούς, η μελέτη ανοίγει νέους δρόμους για την κατανόηση της μισοφωνίας — μιας σχετικά ανεξερεύνητης διαταραχής. Δεν γνωρίζουμε ακόμα πόσο διαδεδομένη είναι παγκοσμίως ούτε ποια είναι η πιο κατάλληλη κατηγορία διάγνωσης. Οι έρευνες για την αντιμετώπισή της βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο.

Μια νέα προσέγγιση στην ανθρώπινη εμπειρία του ήχου

Για όσους ζουν με μισοφωνία, η καθημερινότητα μπορεί να γίνει πραγματικά δύσκολη. Η κατανόηση των διαφορετικών τρόπων με τους οποίους οι άνθρωποι βιώνουν τον ήχο είναι καθοριστική — όχι μόνο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, αλλά και για τη βαθύτερη κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στην ακοή, το συναίσθημα και τη σκέψη. Η μισοφωνία μας υπενθυμίζει ότι ο ήχος δεν είναι απλώς δόνηση στον αέρα. Είναι εμπειρία, συναίσθημα και αντανάκλαση της εσωτερικής μας ευαισθησίας.