Είναι σχεδόν νοσταλγικό: θυμόμαστε τα χρώματα της παιδικής μας ηλικίας πιο φωτεινά, πιο ζωντανά. Η σκηνή με το έντονο κόκκινο μπαλόνι ή το πολύχρωμο λογότυπο παιχνιδότοπου; Πολλοί αναρωτιούνται: ήταν όντως πιο έντονα τότε, ή η ηλικία έχει αλλοιώσει τον τρόπο που τα βλέπουμε; Αποδεικνύεται ότι όσο μεγαλώνουμε, αλλάζει και η αντίληψη του χρώματος—όχι μόνο λόγω φθοράς στα μάτια, αλλά και λόγω διαφορών στον τρόπο που ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται τις οπτικές πληροφορίες.
Το ζήτημα της οπτικής δομής
Μια από τις πιο κοινές αιτίες είναι οι φυσικές αλλαγές στο μάτι. Καταστάσεις όπως καταρράκτης (θόλωση του φακού) μπορούν να ρίξουν έναν κιτρινωπό ‘κάλυμμα’ στην όρασή μας, κάνοντάς την πιο θαμπή, ειδικά ως προς το μπλε και το πράσινο. Αλλοιώσεις όπως το γλαύκωμα ή η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο την αντίληψη του χρώματος.
Ο ρόλος του εγκεφάλου
Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι οι διαφορές δεν περιορίζονται στα μάτια. Έρευνες απέδειξαν ότι ακόμα και όταν η όραση παραμένει σχεδόν άθικτη, ο εγκέφαλος φαίνεται να αντιλαμβάνεται τα χρώματα με λιγότερη ένταση. Σε δοκιμές όπου παρακολουθούνταν οι αντιδράσεις της κόρης του ματιού σε χρώματα υψηλής έντασης, παρατηρήθηκε μειωμένη αντίδραση σε ηλικιωμένους—ακόμα και όταν το μέγεθος της κόρης είχε ληφθεί υπόψη. Αυτό σημαίνει ότι η αλλαγή εντοπίζεται σε επίπεδο επεξεργασίας πληροφοριών στον εγκέφαλο.
Εξασθένιση της αίσθησης κορεσμού
Για κάποιους ηλικιωμένους, τα κορεσμένα χρώματα—όπως το ματζέντα ή το έντονο πράσινο—φαίνονται λιγότερο ζωντανά. Μια συμμετέχουσα στη σχετική μελέτη σχολίασε: «Ωραίο κόκκινο—θα ήταν ζωηρό, αν δεν είχε χαθεί το “μπαμ”». Αυτό δείχνει ότι δεν βλέπουν λιγότερο χρώμα, αλλά ο εγκέφαλος δεν του αποδίδει την ίδια ένταση. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με το φαινόμενο Helmholtz–Kohlrausch, όπου το χρώμα φαινόταν πιο φωτεινό όταν είχε έντονο κορεσμό, χωρίς να αλλάζει η φωτεινότητα. Αν τώρα βλέπουμε λιγότερα «φωτεινά» κορεσμένα χρώματα, ίσως η αντίληψη μας να έχει γίνει πιο ‘θαμπή’ σε επίπεδο εγκεφαλικής επεξεργασίας.
Αντίμετρα στην αλλοίωση των χρωμάτων
Προς το παρόν, δεν υπάρχουν ξεκάθαρες αποδείξεις ότι ο τρόπος ζωής μπορεί να αντιστρέψει αυτή την αλλαγή. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να “ξυπνήσουμε” ξανά τα χρώματα. Γυαλιά όπως τα EnChroma, που ενισχύουν τον κορεσμό των χρωμάτων, έδειξαν ότι σε άτομα με αχρωματοψία προκαλείται αίσθηση πιο έντονου χρώματος ακόμη και όταν δεν φορούν τα γυαλιά. Παρέα με έντονα χρώματα στο περιβάλλον—όπως ζωηρά έπιπλα, τοίχους ή αντικείμενα—μπορεί να βοηθήσουν την αντίληψή τους. Επιπλέον, ηλικιωμένοι δείχνουν να αξιολογούν καλύτερα χρώματα με ζωντάνια, δείχνοντας πιθανή προτίμηση προς αυτού του τύπου την οπτική εμπειρία.
Ακόμα πιο ρεαλιστικά: ο κόσμος μας αλλάζει
Μπορεί να μην είναι μόνο η ηλικία που αλλάζει την όρασή μας. Άραγε οι παλιές αυλές ή τα λογότυπα τις δεκαετίας του ’90 ήταν πιο φωτεινά ή υποβαθμισμένα τώρα; Πράγματι, κάποιες μελέτες δείχνουν ότι τα σύγχρονα περιβάλλοντα τείνουν προς ουδέτερα, γκριχρωμα ambient—ίσως όχι τόσο φωτεινά όσο θυμόμαστε.
Τα χρώματα της παιδικής μας ηλικίας—τα φωτεινά κόκκινα, τα βαθιά μπλε—μπορεί να φαίνονται λιγότερο ζωντανά, όχι επειδή χάθηκαν, αλλά γιατί αλλάξαμε εμείς: τα μάτια και ο εγκέφαλός μας τα βλέπουν αλλιώς. Μπορούμε όμως να αντισταθμίσουμε αυτή την αλλαγή, δημιουργώντας περιβάλλοντα πλούσια σε κορεσμένα χρώματα ή δοκιμάζοντας τεχνολογικά εργαλεία που ‘ξυπνούν’ ξανά την αίσθηση της ζωντάνιας. Πόσοι από εμάς δεν θυμόμαστε τις εποχές που τα χρώματα «ζούσαν»; Ίσως δεν ήταν τόσο έντονα τότε. Ίσως είμαστε εμείς που τα βλέπουμε έτσι τώρα.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!