Μήπως νιώθεις μοναξιά χωρίς να το καταλαβαίνεις;

Χωρίς καν να το συνειδητοποιήσεις, ο κόσμος σου μπορεί σταδιακά να μικραίνει. Περπατάς λιγότερο, αποφεύγεις να πας στο γραφείο, ακυρώνεις σχέδια με φίλους. Βλέπεις τις συζητήσεις στα μηνύματα να διαλύονται καθώς κανείς δεν καταφέρνει να βρει χρόνο ή μέρος για να συναντηθείτε. Σιγά-σιγά, αρχίζεις να νιώθεις «πεσμένος», λιγότερο συνδεδεμένος με τους γύρω σου. Οι μικρές αλλαγές στη διάθεση και τις συνήθειές σου παγιώνονται. Και τότε, μια ερώτηση σου περνά από το μυαλό: Μήπως νιώθω μοναξιά;

Δεν είναι ένας χαρακτηρισμός με τον οποίο πολλοί ταυτιζόμαστε εύκολα, ειδικά αν έχουμε φίλους ή είμαστε σε μια σχέση που μας ικανοποιεί. Όμως, η μοναξιά μπορεί να αγγίξει οποιονδήποτε, οποιαδήποτε στιγμή – και η αναγνώρισή της είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπισή της.

Τι είναι η μοναξιά;

Η μοναξιά δεν είναι απλώς το να είσαι μόνος. Είναι η συναισθηματική δυσφορία που προκύπτει όταν οι σχέσεις μας δεν καλύπτουν τις ανάγκες μας, είτε ποιοτικά είτε ποσοτικά. Μπορείς να αισθάνεσαι βαθιά μοναξιά ακόμα και περικυκλωμένος από ανθρώπους, όπως και να νιώθεις απόλυτα καλά μόνος σου. Είναι ένα υποκειμενικό συναίσθημα και πολλοί δεν καταλαβαίνουν ότι νιώθουν μοναξιά μέχρι αυτό να γίνει επίμονο.

Ποια είναι τα σημάδια της μοναξιάς;

Η μοναξιά μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, σωματικούς, συναισθηματικούς και συμπεριφορικούς:

Σωματικά:

• Αίσθηση ψύχρας, κενού ή «σαν να σου λείπει ένα όργανο».

• Έρευνες δείχνουν ότι η κοινωνική απομόνωση ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τον σωματικό πόνο.

Συμπεριφορικά:

• Αλλαγές στη ρουτίνα.

• Προβλήματα στον ύπνο.

• Αλλαγές στην όρεξη.

• Ακύρωση δραστηριοτήτων που κάποτε απολάμβανες.

Συναισθηματικά:

• Συνεχής θλίψη.

• Κόπωση.

• Αποσύνδεση.

• Αίσθημα ότι δεν ανήκεις πουθενά, ακόμα και ανάμεσα σε φίλους.

Πολλοί επίσης γίνονται πιο ευαίσθητοι σε κριτική ή απόρριψη.

Δεν είσαι μόνος — και δεν είσαι “χαλασμένος”

Η μοναξιά είναι μια φυσική αντίδραση στην αποσύνδεση. Ο Αμερικανός νευροεπιστήμονας John Cacioppo περιέγραψε τη μοναξιά ως εξελικτικό μηχανισμό συναγερμού. Στο παρελθόν, το να αποκοπείς από την ομάδα σήμαινε κίνδυνο. Έτσι, ο εγκέφαλος ανέπτυξε τρόπους για να μας «σπρώχνει» πίσω προς τη σύνδεση.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αναγνωρίσουμε τη μοναξιά;

Δυστυχώς, εξακολουθεί να υπάρχει κοινωνικό στίγμα γύρω από τη μοναξιά, ιδίως για τους άνδρες. Πολλοί διστάζουν να την παραδεχτούν, θεωρώντας πως αυτό τους καθιστά αδύναμους ή αποτυχημένους. Αυτή η σιωπή όμως εντείνει το πρόβλημα. Η παροδική μοναξιά είναι φυσιολογική. Όταν όμως γίνεται χρόνια, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την υγεία:

• Κατάθλιψη

• Άγχος

• Αδύναμο ανοσοποιητικό

• Καρδιαγγειακά προβλήματα

• Μείωση του προσδόκιμου ζωής

Επιπλέον, η μοναξιά συχνά γίνεται αυτοενισχυόμενη. Όσο περισσότερο νιώθεις απόμακρος, τόσο πιο πολύ αποσύρεσαι, και τόσο πιο βαθύς γίνεται ο κύκλος.

Μπορείς να νιώθεις μοναξιά ακόμα κι αν έχεις φίλους και σύντροφο

Δεν έχει να κάνει μόνο με τον αριθμό των ανθρώπων γύρω σου, αλλά με το πόσο συνδεδεμένος νιώθεις μαζί τους. Μπορεί να έχεις καλές σχέσεις, αλλά να σου λείπει μια βαθύτερη σύνδεση, κοινή ταυτότητα ή αίσθηση κοινότητας. Αυτό δεν σημαίνει ότι είσαι αχάριστος ή κακός φίλος. Απλώς χρειάζεσαι περισσότερη — ή διαφορετικού τύπου — επαφή.

Τι μπορείς να κάνεις;

Αναλογίσου: Τι είδους σύνδεση σου λείπει;

• Ένας στενός φίλος;

• Κάποιος να μιλάς καθημερινά;

• Μια ομάδα με κοινά ενδιαφέροντα;

• Εθελοντισμός, δραστηριότητες, συμμετοχή σε κοινότητες;

Για άλλους βοηθά η συμμετοχή σε χορωδίες, λέσχες βιβλίου, ομάδες γυμναστικής. Άλλοι βρίσκουν ανακούφιση από απλές κοινωνικές στιγμές, όπως η συζήτηση με τον φούρναρη της γειτονιάς ή η καλημέρα στον σερβιτόρο του καφέ. Αν συνεχίζεις να δυσκολεύεσαι, ένας ψυχολόγος μπορεί να σου προσφέρει εξατομικευμένη υποστήριξη.

Μοναξιά και κοινωνικές δομές

Η μοναξιά δεν οφείλεται πάντα σε προσωπικά προβλήματα ή ψυχική υγεία. Έρευνες δείχνουν ότι επηρεάζεται από δομικούς παράγοντες, όπως:

• Η κακή πολεοδομική οργάνωση των γειτονιών

• Οι πιέσεις της εργασίας

• Η οικονομική ανισότητα

• Οι κοινωνικές νόρμες

• Οι συνέπειες της πανδημίας

• Ακόμα και η κλιματική αλλαγή μπορεί να αποκόψει κοινότητες μέσω πυρκαγιών ή ακραίων καιρικών φαινομένων.

Η μοναξιά είναι φυσιολογική, ανθρώπινη, συχνή και απολύτως αντιμετωπίσιμη. Το πρώτο βήμα είναι να την αναγνωρίσεις στον εαυτό σου και να προσπαθήσεις να ξανασυνδεθείς — με τους άλλους και με τον εαυτό σου. Και το πιο σημαντικό: ας μιλήσουμε περισσότερο γι’ αυτήν, ώστε κανείς να μη νιώθει μόνος με τη μοναξιά του.