Μικροπλαστικά: Τι κάνουν στον εγκέφαλό μας;

Τα μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού που ονομάζονται μικροπλαστικά εντοπίστηκαν πρόσφατα να συσσωρεύονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ωστόσο, σύμφωνα με ειδικούς, δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή επιστημονικά στοιχεία για να καταλήξουμε στο αν αυτή η παρουσία είναι βλαβερή για την υγεία. Τα μικροπλαστικά είναι σχεδόν αόρατα σωματίδια που έχουν βρεθεί παντού – από τις κορυφές των βουνών έως τον πυθμένα των ωκεανών, στον αέρα που αναπνέουμε και στα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Πλέον, έχουν εντοπιστεί ακόμη και μέσα στο ανθρώπινο σώμα, σε πνεύμονες, καρδιές, πλακούντες και, όπως δείχνουν νέες μελέτες, στον εγκέφαλο.

Πλαστικό στο Κέντρο της Σκέψης

Η πιο πολυσυζητημένη μελέτη που αναφέρεται σε μικροπλαστικά στον ανθρώπινο εγκέφαλο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Medicine τον Φεβρουάριο. Οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα εγκεφαλικού ιστού από 52 άτομα (28 που πέθαναν το 2016 και 24 το 2023 στην πολιτεία του Νέου Μεξικού στις ΗΠΑ). Τα ευρήματα έδειξαν αύξηση της ποσότητας μικροπλαστικών με την πάροδο του χρόνου.

Ο Αμερικανός τοξικολόγος Matthew Campen, επικεφαλής της μελέτης, δήλωσε ότι εντοπίστηκαν ποσότητες αντίστοιχες με το βάρος ενός πλαστικού κουταλιού στον εγκέφαλο. Σε συνέντευξή του στο Nature, ανέφερε πως οι ερευνητές κατάφεραν να απομονώσουν έως και 10 γραμμάρια πλαστικού από ανθρώπινο εγκέφαλο – ποσότητα αντίστοιχη με ένα καινούριο κραγιόν.

Ανησυχία Χωρίς Απόδειξη;

Παρότι τα αποτελέσματα προκάλεσαν παγκόσμιο ενδιαφέρον, αρκετοί επιστήμονες εξέφρασαν επιφυλάξεις. Ο καθηγητής τοξικολογίας Theodore Henry από το Πανεπιστήμιο Heriot-Watt της Σκωτίας δήλωσε στο AFP: «Παρότι πρόκειται για ένα ενδιαφέρον εύρημα, χρειάζεται προσεκτική ερμηνεία και ανεξάρτητη επιβεβαίωση». Αντίστοιχα, ο καθηγητής χημείας Oliver Jones από το RMIT στην Αυστραλία σχολίασε ότι:

«Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για να εξαχθούν σαφή συμπεράσματα, ούτε για το Νέο Μεξικό, πόσο μάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο». Επίσης, επισήμανε πως οι συμμετέχοντες στη μελέτη ήταν υγιείς πριν τον θάνατό τους και δεν υπήρξαν αποδείξεις ότι τα μικροπλαστικά προκάλεσαν κάποια πάθηση. Παράλληλα, κάποια διπλά εικόνες στη μελέτη εντοπίστηκαν από την πλατφόρμα The Transmitter, χωρίς όμως να αμφισβητείται το κύριο εύρημα.

Πειράματα σε Ποντίκια και Ανθρώπους

Πειράματα σε ποντίκια που δημοσιεύθηκαν στο Science Advances τον Ιανουάριο έδειξαν ότι τα μικροπλαστικά μπορούν να φτάσουν στον εγκέφαλο και να προκαλέσουν θρόμβους παρεμποδίζοντας τη ροή αίματος σε συγκεκριμένα κύτταρα. Όμως, οι ερευνητές τόνισαν ότι τα ευρήματα στα ποντίκια δεν μεταφέρονται αυτόματα στους ανθρώπους, λόγω σημαντικών βιολογικών διαφορών.

Ανάλογες μελέτες δείχνουν συσσώρευση μικροπλαστικών σε αγγεία ανθρώπων, γεγονός που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για εγκεφαλικά, εμφράγματα και θάνατο, ειδικά σε άτομα με προϋπάρχουσες καρδιοαγγειακές παθήσεις. Όμως, τα στοιχεία παραμένουν παρατηρητικά και δεν αποδεικνύουν αιτιακή σχέση.

Ένα Παγκόσμιο Πρόβλημα με Ταχύ Ρυθμό Εξάπλωσης

Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικού έχει διπλασιαστεί από το 2000 και προβλέπεται να τριπλασιαστεί έως το 2060. Η εκρηκτική αυτή αύξηση θέτει σοβαρές προκλήσεις για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Ενόψει της νέας συνάντησης του ΟΗΕ στη Γενεύη για τη δημιουργία παγκόσμιας συμφωνίας κατά της ρύπανσης από πλαστικό, το θέμα των μικροπλαστικών βρίσκεται στο επίκεντρο. Το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης (ISGlobal) σε νέα του αναφορά τονίζει: «Οι πολιτικές αποφάσεις δεν μπορούν να περιμένουν την πλήρη επιστημονική επιβεβαίωση. Πρέπει να δράσουμε τώρα, περιορίζοντας την έκθεση και δίνοντας προτεραιότητα στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς».

Τα μικροπλαστικά έχουν διεισδύσει σε κάθε πτυχή του πλανήτη και του ανθρώπινου σώματος. Αν και η παρουσία τους στον εγκέφαλο προκαλεί εύλογη ανησυχία, δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή δεδομένα για να θεωρηθούν επικίνδυνα για την υγεία. Οι επιστήμονες ζητούν επιπλέον μελέτες και προσεκτική αξιολόγηση, ενώ οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής καλούνται να εφαρμόσουν προληπτικά μέτρα. Η επιστήμη ίσως χρειάζεται χρόνο, αλλά το περιβαλλοντικό και υγειονομικό ρολόι χτυπά ήδη.