Μικροπλαστικά στο έντερο: Οι αόρατες πλαστικές ίνες αλλάζουν το μικροβίωμα

Μια πρόσφατη μελέτη ρίχνει φως σε ένα από τα πιο διάσημα και σοκαριστικά ερωτήματα της σύγχρονης υγείας: μπορούν τα μικροπλαστικά να μεταβάλουν το μικροβίωμα του εντέρου; Η απάντηση —σύμφωνα με τα νέα δεδομένα— είναι πιθανώς «ναι». Αν και πολλές έρευνες είχαν υποθέσει ότι τα μικροπλαστικά περνούν δια του πεπτικού σωλήνα χωρίς να επηρεάζουν σημαντικά τη μικροβιακή ισορροπία, αυτή η μελέτη είναι από τις πρώτες που εξετάζει άμεσα τον αντίκτυπο των μικροπλαστικών σε ανθρώπινα δείγματα μικροβιώματος.

Μικροβίωμα ex vivo σε έκθεση με μικροπλαστικά

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δείγματα κοπράνων από πέντε υγιή άτομα και τα αναπαρήγαγαν ex vivo — δηλαδή έξω από το σώμα — δημιουργώντας καλλιέργειες του εντερικού μικροβιώματος. Στη συνέχεια, αυτές οι καλλιέργειες εκτέθηκαν σε πέντε συνηθισμένα είδη μικροπλαστικών (π.χ. πολυστυρόλιο, πολυπροπυλένιο, πολυαιθυλένιο, πολυμεθακρυλικό μεθαθυλεστέρα, και PET) σε συγκεντρώσεις που αντανακλούν πιθανή ανθρώπινη έκθεση — και σε υψηλότερες δόσεις για να εξεταστεί η δοσοεξαρτώμενη επίδραση.

Αν και ο συνολικός αριθμός βακτηριακών κυττάρων (ζωντανών και μη) δεν άλλαξε δραστικά, παρατηρήθηκε μείωση του pH — δηλαδή αύξηση της οξύτητας — στις καλλιέργειες που είχαν εκτεθεί στα μικροπλαστικά. Αυτό δείχνει μεταβολικές αλλαγές στη μικροβιακή δραστηριότητα.

Περαιτέρω ανάλυση αποκάλυψε αλλαγές στη σύνθεση των βακτηρίων: ορισμένες ομάδες αυξάνονταν ή μειώνονταν ανάλογα με το είδος του πλαστικού. Οι μεταβολές εντοπίστηκαν ιδιαιτέρως σε οικογένειες όπως οι Lachnospiraceae, Oscillospiraceae, Enterobacteriaceae και Ruminococcaceae — σημαντική μερίδα βακτηρίων του φάσματος Bacillota, που παίζουν κρίσιμο ρόλο στη πέψη και στη γενική υγεία του εντέρου.

Επιπλέον, μεταβολικά προϊόντα όπως η βαλρική οξύ (valeric acid), η 5-αμινοπεντανοϊκή οξύ (5-aminopentanoic acid), η λυσίνη και το γαλακτικό οξύ παρουσίασαν διαφοροποιήσεις, υποδεικνύοντας ότι τα μικροπλαστικά επηρεάζουν όχι μόνο τη σύσταση αλλά και τη λειτουργία του μικροβιώματος.

Τι είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό: ορισμένες από αυτές τις αλλαγές μοιάζουν με μοτίβα που έχουν συνδεθεί σε προηγούμενες μελέτες με κατάθλιψη και καρκίνο του παχέος εντέρου — γεγονός που δημιουργεί υποψίες ότι η έκθεση σε μικροπλαστικά μπορεί να συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για διάφορες ασθένειες.

Πιθανοί μηχανισμοί επίδρασης

Οι ερευνητές εξετάζουν διάφορες υποθέσεις για το πώς τα μικροπλαστικά φέρνουν αυτές τις μεταβολές:

1. Δημιουργία βιοφίλμ πάνω στα πλαστικά
   Τα μικροπλαστικά μπορούν να λειτουργήσουν ως «υπόστρωμα» όπου ορισμένα μικρόβια ευνοούνται περισσότερο, δημιουργώντας νέες μικρο-οικολογικές ζώνες που επηρεάζουν τη συνολική ισορροπία.

2. Χημικοί παράγοντες ή ρύποι που συνοδεύουν τα μικροπλαστικά
   Τα πλαστικά συχνά φέρουν πρόσθετες ουσίες (π.χ. πλαστικοποιητές, υπολείμματα χημικών) που μπορούν να επηρεάσουν τον μεταβολισμό και τη λειτουργία των μικροβίων.

3. Μεταβολή του pH ως αντίδραση σε στρες
   Η αύξηση της οξύτητας μπορεί να είναι μέρος μιας αμυντικής ανταπόκρισης των μικροβίων, που αλλάζει την ισορροπία των ειδών.

4. Αλληλεπίδραση με τον ξενιστή
   Οι αλλαγές στη μικροβιακή παραγωγή ορισμένων μεταβολιτών μπορούν να επηρεάσουν τη φλεγμονή, το ανοσοποιητικό σύστημα και –εντέλει– τον οργανισμό συνολικά.

Γιατί τα ευρήματα αυτά είναι σημαντικά

1. Δείγμα ανθρώπινου μικροβιώματος
   Προς το παρόν, πολλές μελέτες γίνονται σε ζώα ή κυτταρικές καλλιέργειες· εδώ, έχουμε δείγμα ανθρώπινου μικροβιώματος, που προσθέτει αξιοπιστία στην υπόθεση ότι αυτά τα φαινόμενα συμβαίνουν και στον άνθρωπο.

2. Υποψία σχέσης με χρόνιες ασθένειες
   Οι ομοιότητες με μοτίβα κατάθλιψης και καρκίνου του παχέος εντέρου δημιουργούν πεδίο για να ερευνηθεί η συμβολή των μικροπλαστικών ως παράγοντα κινδύνου.

3. Απόσταγμα της καθημερινής έκθεσης
   Τα πλαστικά είναι παντού — στο νερό, στο φαγητό, στον αέρα. Η μελέτη δείχνει ότι οι συγκεντρώσεις που μελετήθηκαν αντιστοιχούν σε πιθανές πραγματικές εκθέσεις ανθρώπου.

4. Κάλεσμα για περαιτέρω έρευνα
   Τα αποτελέσματα δεν είναι απολύτως καταληκτικά — αλλά υποδεικνύουν επείγουσα ανάγκη για μεγαλύτερες, μακροχρόνιες μελέτες που θα αξιολογήσουν την επίπτωση στον ανθρώπινο οργανισμό σε φυσιολογικές συνθήκες.

Τι μπορούμε να κάνουμε ως πολίτες

• Μείωση πλαστικής κατανάλωσης
  Περιορίστε το πλαστικό μιας χρήσης — χρησιμοποιείστε γυαλί, ανοξείδωτο ή άλλα υλικά που δεν απελευθερώνουν μικροπλαστικά.

• Φιλτράρισμα νερού και τροφίμων
  Χρησιμοποιήστε φίλτρα που μπορούν να συλλάβουν μικροπλαστικά και αποφύγετε τις πηγές όπου γνωρίζετε ότι υπάρχει ρύπανση.

• Αποφυγή μικροπλαστικών σε καλλυντικά και προϊόντα προσωπικής φροντίδας
  Ελέγξτε τις ετικέτες και επιλέξτε προϊόντα χωρίς μικρο-δέσμες ή μικρο-σφαιρίδια.

• Υποστήριξη πολιτικών μείωσης ρύπανσης
  Η αλλαγή πρέπει να έρθει και σε επίπεδο πολιτικής — νομοθεσία, έλεγχος, περιορισμός περιττών πλαστικών.

Η ανακάλυψη ότι τα μικροπλαστικά μπορούν να αλλάξουν το μικροβίωμα του εντέρου προσθέτει μια νέα διάσταση στη διαμάχη για τον ρόλο των πλαστικών στη δημόσια υγεία. Η μικροβιακή ισορροπία επηρεάζει όχι μόνο τη γαστρεντερική λειτουργία, αλλά και τη φλεγμονή, το ανοσοποιητικό σύστημα, την ψυχική υγεία και την πιθανότητα χρόνιων παθήσεων.

Ο δρόμος για να κατανοήσουμε σε βάθος αυτές τις σχέσεις είναι ακόμη μακρύς. Αλλά ήδη, αυτή η μελέτη υποψιάζει ότι η παθητική, καθημερινή έκθεσή μας σε πλαστικά μπορεί να αφήνει ανεξίτηλο αποτύπωμα στο εσωτερικό μας σύστημα.