Μεταβίβαση: Τι σημαίνει πραγματικά όταν ερωτεύεσαι τον ψυχίατρό σου

Όταν ξεκινάς ψυχοθεραπεία, οι στόχοι σου συνήθως περιλαμβάνουν συναισθηματικές αποκαλύψεις, καλύτερα όρια και προσωπική ανάπτυξη. Το να ερωτευτείς τον ψυχίατρο ή τον θεραπευτή σου πιθανότατα δεν βρίσκεται στη λίστα σου. Και όμως, αυτό το ακριβές σενάριο ονομάζεται μεταβίβαση και έχει πυροδοτήσει συζητήσεις και αντιδράσεις στα social media.

Μια χρήστρια του TikTok δημιούργησε μια σειρά βίντεο, στην οποία αποκάλυψε ότι ανέπτυξε συναισθήματα για τον ψυχίατρό της. Η εξομολόγησή της προκάλεσε συζήτηση για το τι θεωρείται φυσιολογικό και τι όχι, όταν δημιουργούνται δεσμοί μέσα στο χώρο της θεραπείας. Ήταν αυτός ο έρωτας πραγματικός; Παράβαση ορίων; Ή απλώς προβολή φαντασιών της ασθενούς; Οι ειδικοί ψυχικής υγείας λένε ότι τέτοιου είδους συναισθηματικοί δεσμοί είναι πιο συχνοί από όσο πιστεύουμε και έχουν όνομα: μεταβίβαση (transference).

Τι είναι η «μεταβίβαση»;

Στην ψυχολογία, η μεταβίβαση συμβαίνει όταν ανακατευθύνουμε ασυνείδητα συναισθήματα, επιθυμίες και προσδοκίες από πρόσωπα του παρελθόντος – όπως γονείς ή πρώην συντρόφους – στον θεραπευτή μας. Η Lauren Larkin, θεραπεύτρια στη Νέα Υόρκη, εξηγεί ότι κάποιος με προβλήματα εγκατάλειψης μπορεί να δεθεί έντονα με έναν θεραπευτή που του προσφέρει σταθερή και μη επικριτική στήριξη, κάτι που δεν είχε ποτέ στη ζωή του. Παρομοίως, κάποιος που βιώνει βαθιά μοναξιά μπορεί να εκλάβει την προσοχή και τη ζεστασιά του ψυχίατρου ως ένδειξη φιλίας ή έρωτα, ενώ στην πραγματικότητα ο επαγγελματίας απλώς κάνει τη δουλειά του.

Σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζεται η λεγόμενη ερωτική μεταβίβαση, όπου συναισθήματα ρομαντικά ή σεξουαλικά εισέρχονται στη δυναμική της θεραπείας. Η Jessi Gold, ψυχίατρος και συγγραφέας, αναφέρει ότι μπορεί να εμφανιστεί ως προσωπική ενόχληση όταν ο θεραπευτής αναγκάζεται να αναβάλει μια συνεδρία ή ως έντονο ενδιαφέρον για την προσωπική ζωή του θεραπευτή – όπως η οικογένεια ή η σχέση του – που δεν σχετίζεται με τη θεραπεία.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η απλή εξήγηση είναι ότι στις συνεδρίες ο ασθενής νιώθει ακούγεται, φροντίζεται και γίνεται αποδεκτός. Η Lauren Larkin λέει: «Είναι εύκολο να συγχέει κανείς αυτά τα επαγγελματικά και συναισθηματικά αισθήματα με τον έρωτα». Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι η σύνδεση είναι πραγματικά ρομαντική. Όπως τονίζει η Erin Runt, ψυχολόγος στο Σικάγο, «Δεν μπορείς να ερωτευτείς πραγματικά κάποιον που δεν γνωρίζεις». Το συναίσθημα συνήθως αφορά αυτά που συμβολίζει ο θεραπευτής: άνεση, αποδοχή και επιβεβαίωση.

Πώς χειρίζονται οι θεραπευτές τα συναισθήματα του ασθενούς

Η μεταβίβαση είναι τόσο συχνή που οι περισσότεροι θεραπευτές έχουν εκπαιδευτεί να την αναγνωρίζουν και να τη διαχειρίζονται. Αντί να αγνοούν ένα πιθανό «crush», οι επαγγελματίες συχνά αντιμετωπίζουν την ένταση άμεσα. Η Dr. Gold τονίζει ότι αυτό αποτρέπει τη σύγχυση των ορίων και προστατεύει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Συνήθως, ο θεραπευτής εξηγεί τι είναι η μεταβίβαση, καθησυχάζει τον ασθενή ότι είναι φυσιολογική και εξετάζει τι μπορεί να την προκαλεί – αν δηλαδή επιθυμεί προσοχή από γονείς ή νιώθει παραμελημένος στη ζωή του. Στη συνέχεια, μπορεί να ενισχύσει τα όρια, όπως απαγόρευση επαφής εκτός συνεδριών ή άρνηση σωματικών χειρονομιών.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η θεραπευτική σχέση μπορεί να διαρραγεί και ο ασθενής να αποφασίσει να αποχωρήσει. Σε πιο σύνθετες καταστάσεις, οι ψυχίατροι ενδέχεται να παραπέμψουν τον ασθενή σε άλλο επαγγελματία, ειδικά αν συνεχίζεται προσπάθεια ρομαντικής προσέγγισης.

Η οικειότητα και η ευαλωτότητα που εμπεριέχει η θεραπεία κάνουν φυσιολογικό το να νιώσει κάποιος λίγο δεμένος με τον ψυχίατρό του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η σύνδεση είναι πραγματικά ρομαντική. Οι καλά εκπαιδευμένοι επαγγελματίες είναι σε θέση να διατηρήσουν σαφή όρια, προστατεύοντας τόσο τη θεραπεία όσο και την ψυχική υγεία του ασθενούς.