Μαδαγασκάρη: Η ενίσχυση των συστημάτων υγείας σώζει ζωές

Η ιδέα ότι τα ισχυρά και λειτουργικά συστήματα υγείας μπορούν να σώσουν ζωές φαίνεται αυτονόητη. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα υπήρχαν ελάχιστα επιστημονικά δεδομένα που να το αποδεικνύουν με στατιστική ακρίβεια. Μια νέα μελέτη από τη Μαδαγασκάρη, ωστόσο, αλλάζει τα δεδομένα και προσφέρει χειροπιαστές αποδείξεις ότι η επένδυση στην πρωτοβάθμια φροντίδα και στην ενίσχυση της υγειονομικής υποδομής μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα και να βελτιώσει ουσιαστικά τη ζωή των πολιτών.

Το πείραμα στο Ifanadiana: ένα μοντέλο για ολόκληρη τη χώρα

Από το 2014, μια ομάδα ερευνητών από το Harvard Medical School, τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Pivot και το Υπουργείο Δημόσιας Υγείας της Μαδαγασκάρης δημιούργησε ένα πιλοτικό σύστημα υγείας στην απομακρυσμένη δασική περιφέρεια Ifanadiana, με στόχο την καθολική πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας για τους περίπου 200.000 κατοίκους.

Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό PLOS Medicine, ήταν εντυπωσιακά:

• Η παιδική και μητρική θνησιμότητα μειώθηκε σημαντικά·

• Οι θάνατοι κάτω των πέντε ετών έπεσαν κατά 30% μέσα σε μία δεκαετία·

• Οι κάτοικοι άρχισαν να χρησιμοποιούν περισσότερο τις υπηρεσίες υγείας, ιδιαίτερα οι μητέρες και τα παιδιά.

Ακόμα πιο αξιοσημείωτο είναι ότι όλα αυτά συνέβησαν παρά τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπισε η περιοχή: από φυσικές καταστροφές όπως κυκλώνες, μέχρι επιδημίες πανώλης, ελονοσίας και COVID-19.

Η δύναμη της εφαρμοσμένης επιστήμης

Ο επικεφαλής ερευνητής Matthew Bonds, καθηγητής παγκόσμιας υγείας στο Harvard και συνιδρυτής της Pivot, εξήγησε πως το «κλειδί» ήταν η στενή σύνδεση μεταξύ επιστήμης και πράξης: «Δεν αρκεί να έχουμε θεωρίες για το πώς βελτιώνεται η φροντίδα. Πρέπει να συλλέγουμε συνεχώς δεδομένα, να αξιολογούμε την πρόοδο και να προσαρμόζουμε τη στρατηγική μας», σημείωσε.

Η ομάδα ξεκίνησε τη δουλειά της παράλληλα με τη δημιουργία υποδομών συλλογής δεδομένων, ώστε να υπάρχει ακριβής εικόνα για την πορεία της υγείας του πληθυσμού. Χάρη σε αυτό, μπόρεσαν να αποδείξουν με σαφήνεια ότι η μείωση των θανάτων δεν ήταν τυχαία, αλλά αποτέλεσμα της ενίσχυσης του τοπικού συστήματος υγείας.

Από τη θεωρία στην πράξη: η υγειονομική μεταρρύθμιση στο πεδίο

Το σχέδιο βασίστηκε σε μια απλή, αλλά αποτελεσματική αρχή, γνωστή ως “τα πέντε S”:

1. Staff (Προσωπικό) – επαρκής αριθμός εκπαιδευμένων επαγγελματιών υγείας.

2. Stuff (Εξοπλισμός) – φάρμακα και υλικά διαθέσιμα σε κάθε κέντρο.

3. Space (Χώρος) – καθαρές, λειτουργικές εγκαταστάσεις.

4. Systems (Συστήματα) – αποτελεσματική οργάνωση και διαχείριση.

5. Social support (Κοινωνική υποστήριξη) – φροντίδα για τους ευάλωτους πληθυσμούς.

Η παρέμβαση περιλάμβανε κοινωτικούς υγειονομικούς λειτουργούς που επισκέπτονταν κατοίκους στα σπίτια τους, τοπικά κέντρα υγείας, ασθενοφόρα και ένα περιφερειακό νοσοκομείο. Το σύστημα ενίσχυε όλες τις βαθμίδες φροντίδας, εξασφαλίζοντας πως κανένας πολίτης δεν μένει πίσω.

Η σημασία των δεδομένων

Μέσα από χρόνια παρακολούθησης, η ομάδα συνέλεξε ένα τεράστιο όγκο δεδομένων από 2014 έως 2023, καλύπτοντας ιατρικά αρχεία, δημογραφικά στοιχεία και κοινωνικές παραμέτρους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η απόσταση από τα κέντρα υγείας ήταν καθοριστικός παράγοντας για την πρόσβαση στη φροντίδα. Όσοι ζούσαν πάνω από 5 χιλιόμετρα μακριά από ένα κέντρο είχαν πολλαπλάσια πιθανότητα να μην ζητήσουν ιατρική βοήθεια, ακόμη και για σοβαρές παιδικές ασθένειες. Η λύση ήταν να φέρουν την υγεία πιο κοντά στους πολίτες, ενισχύοντας την κινητή φροντίδα και την πρωτοβάθμια υποστήριξη.

Ένα μοντέλο για το μέλλον

Το επιτυχημένο εγχείρημα στο Ifanadiana έχει ήδη οδηγήσει το Υπουργείο Υγείας της Μαδαγασκάρης να ζητήσει την επέκταση του προγράμματος σε μια περιοχή με πάνω από 1 εκατομμύριο κατοίκους. Ο υπουργός Υγείας Zely Arivelo Randriamanantany, συν-συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε πως η χώρα σκοπεύει να χτίσει ένα δίκτυο καθολικής πρόσβασης στην υγεία, με βάση το μοντέλο Pivot. Ο Andres Garchitorena, κύριος συγγραφέας της έρευνας, σημειώνει ότι «η ενίσχυση του συστήματος υγείας και της επιστήμης μαζί δημιούργησε έναν κύκλο θετικής ανάδρασης που συνεχίζει να βελτιώνει τα αποτελέσματα».

Ένα απλό μήνυμα με παγκόσμια σημασία

Η εμπειρία της Μαδαγασκάρης αποδεικνύει πως η ολοκληρωμένη επένδυση στη δημόσια υγεία είναι η πιο αποτελεσματική στρατηγική για τη σωτηρία ζωών. Η φροντίδα δεν είναι απλώς θέμα φαρμάκων ή υποδομών· είναι αποτέλεσμα συνδυασμού επιστήμης, διοίκησης, κοινωνικής δικαιοσύνης και πολιτικής βούλησης. Όπως δήλωσε ο Bonds, «ο στόχος μας είναι απλός — μηδενικοί αποτρέψιμοι θάνατοι». Η Μαδαγασκάρη δείχνει ότι όταν ένα σύστημα υγείας γίνεται ισχυρό, ολόκληρη η κοινωνία θεραπεύεται.