Κυπριακό: Η συνάντηση Χριστοδουλίδη – Ερχιουρμάν ανοίγει ένα νέο, αλλά αβέβαιο, κεφάλαιο

Η πρώτη συνάντηση του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη με τον νέο Τουρκοκύπριο ηγέτη Τουφάν Ερχιουρμάν δεν αποτελεί μια τυπική εθιμοτυπική κίνηση. Πρόκειται για μια στιγμή με πολιτικό βάρος, καθώς σηματοδοτεί την πρώτη ουσιαστική επαφή των δύο πλευρών μετά από χρόνια ακινησίας στο Κυπριακό.

Νέο πρόσωπο στα Κατεχόμενα, παλιά δεδομένα στη διαπραγμάτευση

Η Λευκωσία προσέρχεται στη συνάντηση με συγκρατημένη αισιοδοξία. Ο Ερχιουρμάν θεωρείται μετριοπαθής σε σχέση με τον προκατόχό του, Ερσίν Τατάρ, ο οποίος από το 2020 είχε ταυτιστεί πλήρως με τη γραμμή της Άγκυρας υπέρ λύσης «δύο κρατών». Το ερώτημα όμως παραμένει εάν ο νέος Τουρκοκύπριος ηγέτης διαθέτει το πολιτικό περιθώριο να μετακινηθεί από τις σταθερές επιδιώξεις της Τουρκίας.

Επτά χρόνια παγώματος

Από το ναυάγιο του Κραν Μοντανά το 2017, το Κυπριακό βρέθηκε στο βαθύτερο και πιο παρατεταμένο αδιέξοδο των τελευταίων δεκαετιών. Παρά τις προσπάθειες της Λευκωσίας να αξιοποιήσει μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, να ενεργοποιήσει τον ΟΗΕ και να φέρει την Ευρωπαϊκή Ένωση στο προσκήνιο, καμία από αυτές τις πρωτοβουλίες δεν κατάφερε να επανεκκινήσει τον διάλογο.

Η σημερινή συνάντηση αποτελεί, έτσι, ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση επανέναρξης των συνομιλιών—εφόσον υπάρχει πραγματική πρόθεση.

Η εποχή Τατάρ και η πορεία προς τη «διχοτόμηση δύο κρατών»

Η εκλογή Τατάρ το 2020 άλλαξε άρδην την πορεία του Κυπριακού.

Ο τότε Τουρκοκύπριος ηγέτης:

• απέρριψε το μοντέλο δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας,
• προώθησε τη «κυριαρχική ισότητα»,
• επέμεινε στη λύση δύο χωριστών κρατών.

Η στάση αυτή, σε συνδυασμό με την απόλυτη ευθυγράμμιση με την Άγκυρα, οδήγησε σε ένα περιβάλλον όπου η διχοτόμηση έμοιαζε πλέον πολιτικά παγιωμένη.

Ο Ερχιουρμάν επιχειρεί να διαφοροποιηθεί, ωστόσο η τουρκική επιρροή παραμένει καταλυτική.

Η Τουρκία ως ο πραγματικός ρυθμιστής

Για την Άγκυρα, το Κυπριακό δεν είναι μόνο ζήτημα διαπραγμάτευσης αλλά τμήμα μιας ευρύτερης στρατηγικής που αφορά:

• τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου,
• το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας»,
• τα ενεργειακά κοιτάσματα,
• τον γεωπολιτικό της ρόλο.

Η στάση της τουρκικής ηγεσίας στο σημερινό τετ-α-τετ θα αποτελέσει κρίσιμο δείκτη για το αν υπάρχει περιθώριο κινήσεων.

Ο ευρωπαϊκός παράγοντας: εργαλείο πίεσης ή πεδίο αντιπαράθεσης;

Ο διορισμός του Γιοχάνες Χαν ως ειδικού απεσταλμένου της Ε.Ε., μια πρωτοβουλία του Προέδρου Χριστοδουλίδη, ανέδειξε την πρόθεση της Λευκωσίας να φέρει τις Βρυξέλλες πιο ενεργά στο τραπέζι. Η τουρκοκυπριακή πλευρά αντέδρασε αμέσως, φοβούμενη ευρωπαϊκή «μεροληψία».

Η Ε.Ε. όμως μπορεί να προσφέρει κίνητρα που ο ΟΗΕ δεν διαθέτει, γεγονός που καθιστά τον ρόλο της καθοριστικό στις νέες ισορροπίες.

Τι κρίνεται από τη συνάντηση

1. Η πιθανότητα επανέναρξης των συνομιλιών
2. Το αν ο Ερχιουρμάν θα απομακρυνθεί από το δόγμα «δύο κρατών»
3. Ο βαθμός εμπλοκής της Ε.Ε.
4. Η αποκατάσταση εμπιστοσύνης μετά από επτά χρόνια ακινησίας
5. Η διεθνής συγκυρία και οι γεωπολιτικές πιέσεις

Ρεαλιστικές προσδοκίες

Η συνάντηση δεν αναμένεται να φέρει θεαματικές αλλαγές. Μπορεί όμως να καθορίσει:

• αν ανοίγει παράθυρο διαλόγου,
• αν ο νέος Τουρκοκύπριος ηγέτης έχει περιθώρια αυτόνομης πολιτικής,
• αν η Ε.Ε. μπορεί να μπει στο παιχνίδι με ουσιαστικό ρόλο,
• ή αν η κατάσταση παραμείνει παγωμένη.

Μια συνάντηση που αποκαλύπτει την πραγματικότητα

Το τετ-α-τετ Χριστοδουλίδη – Ερχιουρμάν δεν λύνει το Κυπριακό, αλλά φωτίζει τα όριά του.

Θα δείξει αν υπάρχει περιθώριο κίνησης, αν οι διεθνείς ισορροπίες επιτρέπουν νέα προσπάθεια διαλόγου και αν η νέα τουρκοκυπριακή ηγεσία μπορεί να ξεφύγει από τη σκιά της Άγκυρας.

Οι επόμενοι μήνες θα αποκαλύψουν αν η συνάντηση αυτή αποτελεί την αρχή ενός νέου κύκλου συνομιλιών ή ακόμη μια ευκαιρία που θα χαθεί.