Κενά, εμπόδια και λύσεις στην αντισύλληψη

Η αντισύλληψη και ο οικογενειακός προγραμματισμός αποτελούν θεμελιώδεις πτυχές της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Παρά τις σημαντικές προόδους των τελευταίων 60 ετών, τα ποσοστά ανεπιθύμητων εγκυμοσυνών και αμβλώσεων παραμένουν υψηλά, αναδεικνύοντας την ανάγκη για νέα προσέγγιση στην έρευνα και την εφαρμογή της αντισύλληψης.

Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet, η ομάδα της καθηγήτριας Deborah Anderson, Ph.D., από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, εξετάζει τις παγκόσμιες τάσεις, τα εμπόδια στη χρήση αντισύλληψης και προτείνει δράσεις για τη βελτίωση της πρόσβασης και των επιλογών.

Η παγκόσμια εικόνα: ανάγκες που παραμένουν ανικανοποίητες

Η Anderson επισημαίνει ότι, παρά την πρόοδο στην τεχνολογία αντισύλληψης, «σημαντικές ανικανοποίητες ανάγκες εξακολουθούν να υπάρχουν». Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ για το 2024, το 57% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας παγκοσμίως δήλωσαν ότι δεν επιθυμούσαν εγκυμοσύνη τη στιγμή της έρευνας. Από αυτές, το 77% χρησιμοποιούσαν κάποια σύγχρονη μέθοδο αντισύλληψης, ενώ 15% δεν χρησιμοποιούσαν καμία μέθοδο.

Οι διαφορές μεταξύ περιοχών είναι εντυπωσιακές:

• Στην Αφρική, η χρήση σύγχρονης αντισύλληψης κυμαίνεται από 40% έως 83%, ανάλογα με τη χώρα.

• Στην Ευρώπη, τα ποσοστά φτάνουν το 77% έως 89%, με υψηλότερη πρόσβαση και ενημέρωση.

Παρόλα αυτά, η παγκόσμια πραγματικότητα δείχνει ότι το 50% των εγκυμοσυνών είναι ανεπιθύμητες, ποσοστό που αντικατοπτρίζει βαθιά κοινωνικά και υγειονομικά κενά.

Η ανισότητα των φύλων στη χρήση αντισύλληψης

Αν και οι άνδρες μοιράζονται ίση ευθύνη για κάθε ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, αποτελούν λιγότερο από το 25% των χρηστών αντισύλληψης. Μόλις 2% των ανδρών παγκοσμίως επιλέγουν βασεκτομή, ενώ περίπου 20% των ζευγαριών χρησιμοποιούν ανδρικά προφυλακτικά ως κύρια μέθοδο.

Η περιορισμένη συμμετοχή των ανδρών συνδέεται με πολιτισμικές πιέσεις, κοινωνικά στερεότυπα και έλλειψη νέων ανδρικών αντισυλληπτικών επιλογών. Σημειώνεται ότι δεν έχει κυκλοφορήσει νέα ανδρική μέθοδος εδώ και πάνω από έναν αιώνα.

Ωστόσο, οι ερευνητές αναφέρουν πως δύο αναστρέψιμες ανδρικές μέθοδοι βρίσκονται σε κλινικές δοκιμές:

• Το NET/T, ορμονική μέθοδος που μειώνει την παραγωγή σπερματοζωαρίων.

• Το YCT-529, αναστολέας ενζύμου που εμποδίζει την ωρίμανση του σπέρματος.

Μια τρίτη υπό ανάπτυξη ουσία, το TDI-10229, αναστέλλει προσωρινά την κινητικότητα του σπέρματος, προσφέροντας ελπίδα για νέες επιλογές στο άμεσο μέλλον.

Οι προκλήσεις των ορμονικών μεθόδων

Οι ορμονικές μέθοδοι αντισύλληψης – όπως τα χάπια, οι ενδομήτριες συσκευές, τα εμφυτεύματα και οι ενέσεις – είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές, αλλά συνδέονται με σοβαρές παρενέργειες όπως μεταβολές διάθεσης, αυξημένο κίνδυνο θρομβώσεων ή ορμονικές διαταραχές.

Αυτοί οι κίνδυνοι λειτουργούν αποτρεπτικά, ιδιαίτερα για γυναίκες με προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας. Επιπλέον, κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες, όπως οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, η έλλειψη ενημέρωσης και η αντίσταση από την οικογένεια ή την κοινότητα, επιβαρύνουν την κατάσταση.

Οι ευάλωτες ομάδες που χρειάζονται προτεραιότητα

Η Anderson τονίζει ότι οι έφηβες και οι νέες γυναίκες αποτελούν ομάδα με ιδιαίτερες ανάγκες, αλλά αντιμετωπίζουν τα περισσότερα εμπόδια στην πρόσβαση σε υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας.

Περιοριστικοί νόμοι, έλλειψη σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οικονομική δυσπραγία, κοινωνικό στίγμα και έλλειψη οικογενειακής υποστήριξης συχνά αποτρέπουν τις νέες γυναίκες από τη χρήση αντισύλληψης.

Επιπλέον, οι τρανς και μη δυαδικοί (non-binary) άνθρωποι αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες, καθώς πολλοί συμμετέχουν σε σεξουαλικές δραστηριότητες που ενέχουν πιθανότητα εγκυμοσύνης, ειδικά εάν δεν έχουν υποβληθεί σε χειρουργικές διαδικασίες αλλαγής φύλου.

Οι προτεινόμενες λύσεις των ερευνητών

Η ομάδα της Anderson προτείνει μια σειρά συγκεκριμένων δράσεων για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων κενών:

1. Ενίσχυση της έρευνας σε βασικό και κλινικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων κοινωνικών και συμπεριφορικών επιστημών, για την ανάπτυξη νέων αντισυλληπτικών επιλογών μέσα στην επόμενη δεκαετία.

2. Οικονομική υποστήριξη από κυβερνήσεις, φιλανθρωπικά ιδρύματα και τη φαρμακοβιομηχανία για την προώθηση της καινοτομίας.

3. Εστίαση στις ευάλωτες ομάδες, ώστε να διασφαλιστεί ισότητα και δικαιοσύνη στην πρόσβαση.

4. Ανάπτυξη νέων προϊόντων και μηνυμάτων ενημέρωσης για την ενίσχυση της ανδρικής συμμετοχής στην αντισύλληψη.

5. Εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας, ώστε να παρέχουν ενημερωμένη και χωρίς προκατάληψη καθοδήγηση στους πολίτες.

Προς μια πιο δίκαιη και υγιή κοινωνία

Η Anderson καταλήγει ότι η πρόσβαση σε αποτελεσματική, ασφαλή και προσιτή αντισύλληψη δεν είναι μόνο θέμα υγείας, αλλά και κοινωνικής δικαιοσύνης. Η ενδυνάμωση των γυναικών και η ισότιμη συμμετοχή των ανδρών μπορούν να μειώσουν τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, να ενισχύσουν την οικονομική ανεξαρτησία και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.

Η ενημέρωση, η επιλογή και ο σεβασμός στις διαφορετικές ανάγκες αποτελούν τον πυρήνα της σύγχρονης αντισύλληψης – ένα βήμα προς έναν κόσμο όπου κάθε εγκυμοσύνη είναι επιθυμητή και προγραμματισμένη.