Ο καρκίνος παγκρέατος παραμένει μια από τις πιο επιθετικές και θανατηφόρες μορφές καρκίνου, με τα ποσοστά επιβίωσης να παραμένουν εξαιρετικά χαμηλά παρά την πρόοδο στη στοχευμένη θεραπεία και στην ανοσοθεραπεία. Ένας από τους κύριους λόγους για τη θεραπευτική αποτυχία είναι το ιδιαίτερα πυκνό και ινώδες μικροπεριβάλλον του όγκου. Αυτό το στρώμα αποτελείται κυρίως από κολλαγόνο και άλλα εξωκυττάρια συστατικά που λειτουργούν ως φυσικό εμπόδιο, περιορίζοντας σημαντικά τη διείσδυση των φαρμάκων στους κακοήθεις ιστούς.
Για δεκαετίες, η έρευνα επικεντρωνόταν κυρίως στη φυσική διάσταση του προβλήματος – την πυκνότητα και την ακαμψία του κολλαγόνου. Ωστόσο, πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι ο ρόλος του κολλαγόνου ξεπερνά τη δομική λειτουργία, συμμετέχοντας ενεργά σε σηματοδοτικούς μηχανισμούς που ενισχύουν την ίνωση και μειώνουν την απόκριση στη θεραπεία.
Σηματοδότηση κολλαγόνου και ο ρόλος της DDR1
Σε αυτό το πλαίσιο, μια ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο Okayama και το Πανεπιστήμιο Tohoku παρουσίασε μια νέα στρατηγική για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Με επικεφαλής τον Επίκουρο Καθηγητή Hiroyoshi Y. Tanaka, η ομάδα διερεύνησε τη λειτουργία της DDR1 (Discoidin Domain Receptor 1), ενός υποδοχέα που ενεργοποιείται από το κολλαγόνο και ενισχύει την ινωτική αντίδραση στο μικροπεριβάλλον του όγκου.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Small στις 31 Οκτωβρίου 2025, κατέδειξε ότι η αναστολή της DDR1 αποδιοργανώνει τη σηματοδοτική αλληλουχία του κολλαγόνου, μειώνοντας τη συνολική ινωτική αντίσταση και επιτρέποντας την ευκολότερη πρόσβαση μακρομοριακών θεραπευτικών παραγόντων.
Διερεύνηση της DDR1 σε προηγμένα τρισδιάστατα μοντέλα
Οι κύριες ερευνήτριες Mayu Ohira και Moe Kitamura, σε συνεργασία με τους καθηγητές Atsushi Masamune και Mitsunobu R. Kano, ανέπτυξαν ένα τρισδιάστατο σύστημα κυτταροκαλλιέργειας που μιμείται με ακρίβεια το ανθρώπινο ινωτικό στρώμα του καρκίνου του παγκρέατος. Σε αυτό το μοντέλο, αποδείχθηκε ότι η αναστολή της DDR1 περιορίζει τη σηματοδότηση του κολλαγόνου και ενισχύει τη διάχυση μεγάλων μορίων όπως μονοκλωνικά αντισώματα και νανοϊατρικά σκευάσματα.
Η διαπίστωση αυτή προσδίδει στη DDR1 έναν κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση του θεραπευτικού φραγμού και ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη συνδυαστικών σχημάτων που στοχεύουν τόσο τα καρκινικά κύτταρα όσο και το μικροπεριβάλλον τους.
Οι αναστολείς MEK και το φαινόμενο της επαγόμενης ίνωσης
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον μέρος της μελέτης αφορά την αλληλεπίδραση ανάμεσα στους αναστολείς MEK και το ινώδες μικροπεριβάλλον. Παρότι οι αναστολείς MEK αποτελούν μια κατηγορία φαρμάκων που επιτίθενται άμεσα σε μονοπάτια ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων, η ομάδα παρατήρησε ότι έχουν μια απροσδόκητη παρενέργεια: αυξάνουν την έκφραση του κολλαγόνου Ι, ενισχύοντας το ινωτικό στρώμα και επιδεινώνοντας την αντίσταση των όγκων στη θεραπεία.
Το φαινόμενο αυτό, που χαρακτηρίστηκε ως «επιδείνωση του ινωτικού φραγμού που προκαλείται από τη θεραπεία», ενδέχεται να εξηγεί αποτυχίες κλινικών δοκιμών που βασίστηκαν αποκλειστικά σε αναστολείς MEK. Ωστόσο, η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι ο αποκλεισμός της DDR1 ανατρέπει αυτή την ανεπιθύμητη ίνωση, προσφέροντας έναν ισχυρό μηχανισμό αποκατάστασης της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας.
Επιπτώσεις για τη μελλοντική ογκολογική πρακτική
Με βάση αυτά τα ευρήματα, οι ερευνητές τονίζουν ότι η επιστημονική κοινότητα πρέπει να επαναξιολογήσει τον ρόλο του κολλαγόνου στον καρκίνο, όχι μόνο ως μηχανικό φράγμα αλλά ως ενεργό σηματοδοτικό κόμβο. Η κατανόηση της σηματοδότησης του κολλαγόνου μπορεί να οδηγήσει σε νέα φαρμακολογικά σχήματα που συνδυάζουν αναστολείς DDR1 με χημειοθεραπευτικούς ή ανοσοθεραπευτικούς παράγοντες.
Επιπλέον, οι προεκτάσεις της ανακάλυψης δεν περιορίζονται στον καρκίνο του παγκρέατος. Πολλές άλλες ινωτικές παθήσεις –συμπεριλαμβανομένων των ηπατικών, πνευμονικών και νεφρικών νόσων– σχετίζονται με παθολογική συσσώρευση κολλαγόνου. Το ίδιο θεραπευτικό σκεπτικό μπορεί συνεπώς να αξιοποιηθεί για την ενίσχυση της διείσδυσης φαρμάκων και σε άλλες σοβαρές παθήσεις.
Καθώς ο καρκίνος του παγκρέατος συνεχίζει να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης ιατρικής, η στοχευμένη αντιμετώπιση του ινωτικού μικροπεριβάλλοντος αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Η μελέτη από τα Πανεπιστήμια Okayama και Tohoku προσφέρει μια νέα θεραπευτική προοπτική, δείχνοντας ότι η αναστολή της DDR1 μπορεί να αποδομήσει τον ινώδη φραγμό και να επιτρέψει στα φάρμακα να φτάσουν πιο αποτελεσματικά στον όγκο.
Η ανακάλυψη αυτή σηματοδοτεί ένα πιθανό σημείο καμπής στη μάχη κατά του καρκίνου του παγκρέατος και ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη πιο έξυπνων και αποτελεσματικών συνδυαστικών θεραπειών. Αν επιβεβαιωθεί κλινικά, η νέα προσέγγιση μπορεί να μετατραπεί σε ένα ισχυρό εργαλείο για την παράταση της ζωής και τη βελτίωση της πρόγνωσης χιλιάδων ασθενών.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!