Καρκίνος: Η σιωπηλή πανδημία που δημιουργούμε μόνοι μας

Ο καρκίνος συνεχίζει να αυξάνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς — και μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης σχετίζεται άμεσα με την ανθρώπινη συμπεριφορά. Νέα ανάλυση δείχνει πως πολλοί από τους παράγοντες κινδύνου που ευθύνονται για τους θανάτους από καρκίνο είναι τροποποιήσιμοι, δηλαδή μπορούμε να κάνουμε κάτι.

Η εικόνα σήμερα και οι προβλέψεις για το μέλλον

Παρά τις προόδους στις θεραπείες, ο αριθμός των θανάτων από καρκίνο δεν αναμένεται να μειωθεί. Σύμφωνα με σύγχρονες εκτιμήσεις, μέχρι το 2050 οι θάνατοι λόγω καρκίνου ενδέχεται να φτάσουν τα 18,6 εκατομμύρια, περίπου 75% παραπάνω συγκριτικά με σήμερα. Μάλιστα, η αύξηση αυτή δεν αφορά μόνο τις χώρες υψηλού εισοδήματος· μεγάλο μέρος των νέων περιστατικών και των θανάτων θα συμβεί σε χώρες με χαμηλά ή μεσαία εισοδήματα. Παράλληλα, η γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού και η δημογραφική αύξηση είναι δύο βασικοί παράγοντες που «σπρώχνουν» την επιβάρυνση του καρκίνου.

Η συμπεριφορά ως παράγοντας κινδύνου

Η πιο σημαντική διαπίστωση είναι ότι περίπου 42% των θανάτων από καρκίνο το 2023 αποδίδονται σε 44 «τροποποιήσιμους» παράγοντες κινδύνου — δηλαδή σε συνήθειες και περιβαλλοντικές επιρροές που μπορούν να αλλάξουν. Μεταξύ αυτών, οι κυριότεροι είναι:

• Κάπνισμα

• Ανθυγιεινή διατροφή

• Κατανάλωση αλκοόλ

• Επαγγελματικοί κίνδυνοι

• Ρύπανση του αέρα

Παράλληλα, σε γυναίκες σημαντικό ρόλο παίζουν η παχυσαρκία, η υψηλή γλυκόζη στο αίμα και ορισμένες σεξουαλικές πρακτικές. Αυτοί οι παράγοντες «διαμορφώνουν» το πώς ζούμε την καθημερινότητά μας και, όπως δείχνουν τα στοιχεία, παίζουν καθοριστικό ρόλο στο ποιοι θα νοσήσουν και ποιοι όχι.

Κοινωνικές ανισότητες και πρόκληση δημόσιας υγείας

Τα στοιχεία δείχνουν μεγάλες ανισότητες μεταξύ χωρών: οι χώρες με χαμηλότερο δείκτη ανάπτυξης («HDI») εμφανίζουν χειρότερα ποσοστά θνητότητας σε σχέση με τον αριθμό των καρκίνων που διαγιγνώσκονται.
Αυτό υποδηλώνει ότι δεν αρκεί μόνο η αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου.

Χρειάζεται και ενίσχυση των συστημάτων υγείας, καλύτερη πρόσβαση σε έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, ειδικά σε περιοχές με περιορισμένους πόρους. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε δράσεις πρόληψης, αλλά και σε πολιτικές υγείας που μειώνουν τις ανισότητες.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Η ευθύνη δεν είναι μόνο ατομική, αλλά και συλλογική. Μπορούμε να δράσουμε σε πολλαπλά επίπεδα:

1. Πρόληψη μέσω υγιεινού τρόπου ζωής

   • Διακοπή του καπνίσματος

   • Ισορροπημένη διατροφή

   • Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ

   • Άσκηση

2. Δημόσιες πολιτικές και εκστρατείες

   • Εκπαίδευση για τους παράγοντες κινδύνου

   • Πρόσβαση σε προγράμματα για διακοπή καπνίσματος

   • Ρύθμιση της ρύπανσης και των εργασιακών κινδύνων

3. Βελτίωση παγκόσμιας συνεργασίας

   • Ενίσχυση υγειονομικών συστημάτων σε χώρες με λίγους πόρους

   • Χρηματοδότηση έρευνας για τρόπους πρόληψης και πρώιμης διάγνωσης

   • Διεθνή πρωτοβουλία για την άνιση επιβάρυνση του καρκίνου

Ο καρκίνος δεν είναι μόνο νόσος του σώματος — είναι και νόσος της συμπεριφοράς και της κοινωνίας. Η αύξηση των θανάτων μέχρι το 2050 δείχνει ότι η μάχη δεν κερδίζεται μόνο με καλύτερες θεραπείες, αλλά κυρίως με πρόληψη. Αλλά το πιο ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι σχεδόν το μισό των θανάτων θα μπορούσε να αποφευχθεί, αν αλλάξουμε κάποιες συνήθειες. Ήρθε η στιγμή να σκεφτούμε συλλογικά: πώς μπορούμε ως κοινωνία να αναλάβουμε δράση και να μειώσουμε αυτόν τον τεράστιο, αυξανόμενο φόρτο;