ΗΠΑ: Οι θάνατοι από υποξείδιο αζώτου αυξήθηκαν κατά 578%

Μια νέα, πρωτοποριακή μελέτη αποκάλυψε ότι οι θάνατοι που σχετίζονται με τη χρήση υποξειδίου του αζώτου – γνωστού και ως «αέριο γέλιου» ή «whippets» – στις Ηνωμένες Πολιτείες αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 500% μέσα σε 13 χρόνια, συγκεκριμένα από 23 το 2010 σε 156 το 2023. Η σχετική έρευνα δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Network Open, από τον Andrew Yockey, επίκουρο καθηγητή Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Μισισίπι, και τη Rachel Hoopsick, επίκουρη καθηγήτρια Υγείας και Κινησιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι στο Urbana-Champaign.

Τι είναι το υποξείδιο του αζώτου;

Το υποξείδιο του αζώτου είναι ένα αέριο που χρησιμοποιείται ευρέως στην ιατρική ως αναισθητικό, αλλά και σε ορισμένες χρήσεις τροφίμων, όπως στις συσκευές σαντιγί. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει καταστεί επικίνδυνο ψυχοδραστικό μέσο, καθώς πολλοί – κυρίως νέοι – το εισπνέουν για στιγμιαία αίσθηση ευφορίας.

Από «αθώο» αέριο σε δημόσιο κίνδυνο

«Αυτό δεν είναι κάτι που περιορίζεται τοπικά· είναι παντού», δηλώνει ο Yockey. «Και σίγουρα χρειάζεται εθνική επιτήρηση. Οι αριθμοί μπορεί ακόμη να είναι σχετικά μικροί, αλλά αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς.» Η πρόσφατη μελέτη ανέλυσε δεδομένα από τη βάση CDC WONDER για την περίοδο 2010–2023 και εντόπισε μια 578% αύξηση στους θανάτους που σχετίζονται με το υποξείδιο του αζώτου.

Εύκολη πρόσβαση, ψευδής αίσθηση ασφάλειας

Η καθηγήτρια Hoopsick εκφράζει σοβαρή ανησυχία: «Το πιο ανησυχητικό είναι πόσο προσβάσιμο και υποτιθέμενα ακίνδυνο φαίνεται αυτό το προϊόν. Είναι νόμιμο, εύκολο να το αγοράσεις και συχνά δεν προκαλεί καχυποψία. Αλλά η συχνή ή σε μεγάλες ποσότητες χρήση μπορεί να προκαλέσει σοβαρές νευρολογικές βλάβες, ψυχιατρικά συμπτώματα ή ακόμα και θάνατο.»

Έκρηξη χρήσης μετά το 2020

Οι ερευνητές συνδέουν τη ραγδαία αύξηση με την εμφάνιση των προϊόντων υποξειδίου του αζώτου σε πρατήρια καυσίμων και online αγορές από το 2020 και μετά. Μάλιστα, η απαγόρευση της ουσίας στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2023 ενδέχεται να ώθησε στη διεθνή διάχυσή της. Το 2025, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) εξέδωσε προειδοποίηση για τους κινδύνους εισπνοής του υποξειδίου του αζώτου. Παρόλο που η προειδοποίηση αφορούσε 15 προϊόντα, στην αγορά κυκλοφορούν δεκάδες, συχνά με ελκυστικές γεύσεις όπως βατόμουρο, βαμβακοζάχαρη και μάνγκο, ή πολύχρωμα ακροφύσια – κάτι που, σύμφωνα με τους ερευνητές, στοχεύει στη νεανική αγορά.

Η χρήση στους νέους και τα επικίνδυνα συμπτώματα

Οι περισσότεροι χρήστες του αερίου είναι νέοι, ακόμη και μαθητές γυμνασίου. Μαθητές της όγδοης τάξης φαίνεται να αποτελούν σημαντικό ποσοστό εκείνων που κάνουν χρήση εισπνεόμενων ουσιών. «Δεν υπάρχει όριο ηλικίας και η διαθεσιμότητα είναι καθολική – στα βενζινάδικα, στο ίντερνετ», αναφέρει ο Yockey. «Αν αυτά τα προϊόντα δεν απευθύνονται σε παιδιά, τότε γιατί έχουν γεύση τσιχλόφουσκα ή ακροφύσια με γκλίτερ;»

Η χρήση του υποξειδίου του αζώτου μπορεί να προκαλέσει:

• Θρομβώσεις

• Κρυοπαγήματα (λόγω του παγωμένου αερίου)

• Ασφυξία και καρδιακές αρρυθμίες

• Παραλύσεις και παραισθήσεις

• Μόνιμες βλάβες στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό

Κοινωνική και πολιτική παρέμβαση

Οι ερευνητές επισημαίνουν την επείγουσα ανάγκη για δράση σε επίπεδο πολιτείας αλλά και τοπικής κοινωνίας. «Η κοινή γνώμη είναι πολύ πίσω από την πραγματικότητα», τονίζει η Hoopsick. «Πολλοί γονείς, εκπαιδευτικοί – ακόμα και επαγγελματίες υγείας – δεν γνωρίζουν πόσο διαδεδομένη είναι η χρήση του αερίου ή πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει.» Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η πρόληψη πρέπει να ξεκινά από την ενημέρωση, μέσω ανοιχτών, μη επικριτικών συζητήσεων με τους νέους. Το γεγονός ότι το προϊόν είναι νόμιμο δεν σημαίνει ότι είναι ασφαλές.

Η νέα μελέτη φέρνει στο φως έναν ανερχόμενο, υποτιμημένο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Αν και οι αριθμοί των θανάτων παραμένουν σχετικά χαμηλοί, η ραγδαία αύξηση και η εύκολη πρόσβαση στο υποξείδιο αζώτου το καθιστούν πρόβλημα εθνικής σημασίας. Ο συνδυασμός παραπλανητικής αθωότητας, γεύσεων που στοχεύουν σε ανήλικους και έλλειψης ρυθμιστικού ελέγχου δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες για μια σιωπηλή κρίση. Η κοινωνία και η πολιτεία καλούνται να δράσουν πριν η τάση αυτή εξελιχθεί σε επιδημία.