Η υπέρταση στα παιδιά αυξάνεται ραγδαία παγκοσμίως

Η αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε παιδιά και εφήβους αποτελεί ένα φαινόμενο που αξίζει την προσοχή μας. Σύμφωνα με διεθνή μελέτη που καλύπτει την περίοδο 2000–2020, το ποσοστό των παιδιών ηλικίας κάτω των 19 ετών που πάσχουν από υπέρταση σχεδόν διπλασιάστηκε – από περίπου 3,2 % το 2000 σε πάνω από 6,2 % το 2020. Παρακάτω εξετάζουμε τις κύριες διαστάσεις του προβλήματος, τους παράγοντες που το επηρεάζουν, τις συνέπειές του και τις προτάσεις δράσης.

Τι δείχνει η μελέτη

Η μελέτη βασίστηκε σε μετα­ανάλυση 96 μεγάλων επιδημιολογικών ερευνών με συμμετοχή περισσότερων από 443.000 παιδιών και εφήβων από 21 χώρες. Τα κύρια ευρήματα είναι τα εξής:

• Η συνολική επίπτωση της υπέρτασης σε παιδιά και εφήβους έφτασε πάνω από 6,2 % το 2020.

• Όταν η υπέρταση επιβεβαιώνεται με παρακολούθηση σε περισσότερες επισκέψεις και μετρώντας και εκτός ιατρείου, το ποσοστό ανέρχεται περίπου σε 6,7 %.

• Η λεγόμενη «masked hypertension» (υπέρταση που δεν ανιχνεύεται σε απλή επίσκεψη ιατρείου) αφορά σχεδόν 9,2 % των παιδιών και εφήβων.

• Η «white-coat υπέρταση» (υπέρταση μόνο στο γιατρό/ι γραφείο) εκτιμάται να αφορά ~5,2 %.

Οι συγγραφείς της μελέτης σημειώνουν ότι αυτά τα στοιχεία δείχνουν πως η υπέρταση στην παιδική ηλικία δεν είναι τόσο σπάνιο φαινόμενο όσο πιστεύαμε, και ότι χρήζει έγκαιρης αντιμετώπισης.

Ποιες είναι οι βασικές αιτίες;

Η αύξηση της υπέρτασης στην παιδική ηλικία δεν οφείλεται σε ένα μόνο παράγοντα. Τα κύρια αίτια που αναδεικνύει η μελέτη είναι:

1. Παχυσαρκία και υπέρβαρο: Τα παιδιά και έφηβοι με παχυσαρκία έχουν περίπου οκταπλάσιο κίνδυνο να παρουσιάσουν υψηλή αρτηριακή πίεση σε σχέση με τα παιδιά φυσιολογικού βάρους. Στις ομάδες με παχυσαρκία το ποσοστό υπέρτασης φτάνει στο ~19 %.

2. Αύξηση της πίεσης κατά τη διάρκεια της εφηβείας: Η αρτηριακή πίεση αυξάνεται σημαντικά σε έφηβους, με κορύφωση περίπου στην ηλικία των 14 χρόνων, ειδικά στα αγόρια.

3. Μη ομοιόμορφες μεθοδολογίες μέτρησης: Η μελέτη τονίζει ότι ο τρόπος μέτρησης της πίεσης επηρεάζει τα αποτελέσματα — αν μετράται μόνο στο ιατρείο μπορεί να υποεκτιμάται η πραγματική συχνότητα.

Με απλά λόγια: η συνύπαρξη παχυσαρκίας, εφηβείας, συνήθειας καθιστικής ζωής και πιθανώς κακής διατροφής καθιστούν τα παιδιά περισσότερο ευάλωτα.

Γιατί το θέμα είναι κρίσιμο;

Η παρουσία υψηλής αρτηριακής πίεσης από νεαρή ηλικία ενέχει σοβαρά μακροχρόνια ρίσκα:

• Όσο νωρίτερα ξεκινήσει η υπέρταση, τόσο πιο πιθανό είναι να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή, με συνέπεια καρδιαγγειακά προβλήματα.

• Η πρόληψη σε νεαρή ηλικία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για εγκεφαλικά, καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική νόσο στο μέλλον.

• Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση είναι πιο αποδοτική σε επίπεδο δημόσιας υγείας από την θεραπεία των συνεπειών αργότερα.

Τι μπορούμε να κάνουμε — Προτάσεις για οικογένειες και επαγγελματίες υγείας

Για οικογένειες

• Ενισχύστε τη φυσική δραστηριότητα: Τουλάχιστον 1 ώρα καθημερινά μέτριας έως έντονης άσκησης είναι ιδανική για παιδιά και εφήβους.

• Προσοχή στη διατροφή: Περιορισμός επεξεργασμένων τροφών, αλατιού και ζάχαρης· αύξηση φρούτων, λαχανικών, ολικής άλεσης.

• Τακτικοί έλεγχοι: Ειδικά αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου (π.χ. παχυσαρκία, οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης).

• Αποφυγή καθιστικής ζωής: Περιορισμός χρόνου οθόνης, ενθάρρυνση αθλητικών δραστηριοτήτων ή παιχνιδιού σε εξωτερικό χώρο.

Για επαγγελματίες υγείας

• Ενσωμάτωση μέτρησης αρτηριακής πίεσης στα ρουτινικά παιδιατρικά check-ups.

• Χρήση μεθόδων παρακολούθησης εκτός ιατρείου (π.χ. στο σπίτι ή με φορητές συσκευές) για καλύτερη διάγνωση.

• Εκπαίδευση γονέων και εκπαιδευτικού προσωπικού για τα σημεία κινδύνου και τα συμπτώματα της παιδικής υπέρτασης.

• Συνεργασία με υπηρεσίες διατροφής και άσκησης για παρεμβάσεις αποτροπής της παχυσαρκίας και της υπέρτασης.

Ειδικές επισημάνσεις

• Η ταξινόμηση και η διάγνωση της υπέρτασης στην παιδική ηλικία διαφέρουν από την ενηλικότητα: Τα όρια είναι ανάλογα της ηλικίας, του φύλου και του σωματικού ύψους.

• Η υπόθεση της «masked hypertension» δείχνει ότι συχνά η υπέρταση δεν εντοπίζεται με μια απλή μέτρηση στο ιατρείο, τονίζοντας την ανάγκη για πιο λεπτομερή παρακολούθηση.

• Η διαχείριση της παιδικής υπέρτασης δεν είναι μόνο ιατρική – απαιτεί ολιστική προσέγγιση, συνδυάζοντας ιατρική παρακολούθηση, διατροφή, άσκηση και περιβαλλοντικές αλλαγές.

Η αύξηση του ποσοστού της υπέρτασης σε παιδιά και εφήβους σε λιγότερο από 20 χρόνια αποτελεί ένα κρίσιμο σήμα στην παγκόσμια δημόσια υγεία. Η έγκαιρη διάγνωση, η ενίσχυση ενός υγιούς τρόπου ζωής από μικρή ηλικία και η ενεργοποίηση τόσο των γονέων όσο και των επαγγελματιών υγείας μπορούν να ανατρέψουν αυτή την τάση. Το μήνυμα είναι σαφές: η φροντίδα της υγείας των παιδιών σήμερα αποτελεί επένδυση για το αύριο. Ας δράσουμε όλοι — οικογένειες, σχολεία, επιστήμονες υγείας — για να μη μείνει κανένα παιδί αβοήθητο απέναντι στη σιωπηρή απειλή της υπέρτασης.