Η θνησιμότητα από τα μικροσωματίδια πυρκαγιών μπορεί να είναι υποεκτιμημένη κατά 93%

Ο καπνός από δασικές πυρκαγιές περιέχει πλήθος επικίνδυνων ρύπων για την ανθρώπινη υγεία, μεταξύ των οποίων και τα λεπτά αιωρούμενα μικροσωματίδια (PM2.5), τα οποία έχουν συνδεθεί με αυξημένη θνησιμότητα και νοσηρότητα. Μια νέα μελέτη του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης (ISGlobal) παρέχει ισχυρές αποδείξεις ότι τα PM2.5 από πυρκαγιές συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο θανάτου σε σχέση με σωματίδια ίδιας κατηγορίας που προέρχονται από άλλες πηγές. Τα ευρήματα, που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet Planetary Health, δείχνουν ότι η θνησιμότητα που σχετίζεται με τον καπνό πυρκαγιών μπορεί να είναι υποεκτιμημένη κατά 93% σε σχέση με προηγούμενες εκτιμήσεις.

Δεδομένα και μεθοδολογία της μελέτης

Η έρευνα βασίστηκε σε στοιχεία από το πρόγραμμα EARLY-ADAPT, το οποίο περιλαμβάνει καθημερινά αρχεία θνησιμότητας για 654 συνεχόμενες περιφέρειες σε 32 ευρωπαϊκές χώρες, καλύπτοντας συνολικό πληθυσμό 541 εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι ερευνητές συνδύασαν αυτά τα στοιχεία με ημερήσιες εκτιμήσεις για τα PM2.5 που σχετίζονται με πυρκαγιές και για τα PM2.5 από άλλες πηγές, για την περίοδο 2004-2022.

Για την ανάλυση των βραχυπρόθεσμων επιπτώσεων στην υγεία χρησιμοποιήθηκαν στατιστικά μοντέλα που λαμβάνουν υπόψη τα «καθυστερημένα» αποτελέσματα (lagged effects), καθώς τα προβλήματα υγείας μπορεί να μην εμφανιστούν άμεσα μετά την έκθεση. Η μελέτη εξέτασε τη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες, από αναπνευστικά αίτια και από καρδιαγγειακά αίτια.

Αυξημένος κίνδυνος θανάτου

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η έκθεση σε υψηλότερα επίπεδα PM2.5 από πυρκαγιές αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου μέσα στις επτά ημέρες που ακολουθούν την έκθεση. Συγκεκριμένα:

• Για κάθε αύξηση 1 μικρογραμμαρίου ανά κυβικό μέτρο (1 µg/m³) στη συγκέντρωση PM2.5 από πυρκαγιές:

  • η συνολική θνησιμότητα αυξήθηκε κατά 0,7%,

  • η αναπνευστική θνησιμότητα κατά 1%,

  • και η καρδιαγγειακή θνησιμότητα κατά 0,9%.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι τα PM2.5 από δασικές πυρκαγιές μπορεί να είναι έως και δέκα φορές πιο επιβλαβή από τα σωματίδια που προέρχονται από άλλες πηγές, όπως οι εκπομπές οχημάτων.

Η υποεκτίμηση του προβλήματος

Η ανάλυση εκτίμησε ότι κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου, η βραχυπρόθεσμη έκθεση σε PM2.5 από πυρκαγιές ευθυνόταν κατά μέσο όρο για:

• 535 θανάτους ετησίως από όλες τις αιτίες,

• 31 θανάτους από αναπνευστικά νοσήματα,

• και 184 θανάτους από καρδιαγγειακά αίτια.

Οι εκτιμήσεις αυτές βασίστηκαν σε ειδικά δεδομένα κινδύνου για τον καπνό από πυρκαγιές, τα οποία παρέχουν πιο ακριβή εικόνα της επίδρασής του στην υγεία. Αντίθετα, όταν εφαρμόζεται ο γενικός συντελεστής κινδύνου για όλα τα PM2.5 ανεξαρτήτως προέλευσης, η εκτίμηση περιορίζεται σε μόλις 38 θανάτους ετησίως λόγω καπνού πυρκαγιών.

Αυτό σημαίνει ότι η χρήση γενικών δεδομένων οδηγεί σε υποεκτίμηση κατά 93% της πραγματικής επίδρασης, καθώς η ακριβής εκτίμηση είναι σχεδόν 14 φορές υψηλότερη. Η διαφορά αυτή υπογραμμίζει την ανάγκη για στοχευμένα στοιχεία που να λαμβάνουν υπόψη τον τύπο και την προέλευση των ρύπων, ειδικά σε μια εποχή που η κλιματική κρίση αυξάνει την έκθεση στον καπνό πυρκαγιών.

Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής

Η κύρια συγγραφέας της μελέτης, Anna Alari, τόνισε ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή αποτελεί βασικό παράγοντα αύξησης της συχνότητας και της έντασης των δασικών πυρκαγιών, καθώς δημιουργεί πιο ευνοϊκές συνθήκες για την εξάπλωσή τους και αυξάνει τις ημέρες πολύ υψηλού ή ακραίου κινδύνου πυρκαγιάς. «Η βελτίωση των εκτιμήσεων για τη θνησιμότητα που σχετίζεται με τα PM2.5 από πυρκαγιές θα βοηθήσει στην καλύτερη παρακολούθηση της επιβάρυνσης της δημόσιας υγείας από αυτήν την κλιματικά συνδεδεμένη απειλή», δήλωσε η ίδια.

Περιφερειακές διαφορές

Η ανάλυση ανέδειξε και γεωγραφική διαφοροποίηση στις συσχετίσεις μεταξύ έκθεσης σε PM2.5 από πυρκαγιές και θνησιμότητας. Οι χώρες που επηρεάστηκαν περισσότερο ήταν:

• Βουλγαρία

• Ρουμανία

• Ουγγαρία

• Σερβία

Αντίθετα, σε ορισμένες περιοχές της Πορτογαλίας και της Ισπανίας που είχαν υψηλή έκθεση, οι συσχετίσεις ήταν ασθενείς και ασαφείς. Η επικεφαλής ερευνήτρια Cathryn Tonne σημείωσε ότι οι διαφορές αυτές μπορεί να σχετίζονται με τις τοπικές στρατηγικές διαχείρισης και προσαρμογής στις πυρκαγιές, ωστόσο απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για τον εντοπισμό των παραγόντων που τις προκαλούν.

Η μελέτη του ISGlobal φέρνει στο φως μια σημαντική υποεκτίμηση της θνησιμότητας που προκαλείται από τα PM2.5 των πυρκαγιών στην Ευρώπη, γεγονός που έχει άμεσες επιπτώσεις στη χάραξη πολιτικής για τη δημόσια υγεία και την περιβαλλοντική προστασία. Η κλιματική κρίση, σε συνδυασμό με την αυξημένη συχνότητα και ένταση των δασικών πυρκαγιών, καθιστά αναγκαία την ανάπτυξη εξειδικευμένων μετρήσεων κινδύνου και την εφαρμογή στοχευμένων παρεμβάσεων για την προστασία των πολιτών.