Η σωματική άσκηση μπορεί να «εκπαιδεύσει» το ανοσοποιητικό σύστημα

Η τακτική σωματική άσκηση είναι γνωστό ότι ενισχύει τους μυς, τους πνεύμονες και την καρδιά. Ωστόσο, νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι μπορεί επίσης να ενδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα, λειτουργώντας κυριολεκτικά σαν «εκπαίδευση» για τα κύτταρα άμυνας του οργανισμού.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Scientific Reports, εξέτασε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας με ιστορικό αντοχής σε προπονήσεις, όπως τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων, ποδηλασία, κολύμβηση, κωπηλασία και περπάτημα. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα κύτταρα “natural killer” (NK) – ένας τύπος λευκών αιμοσφαιρίων που καταπολεμά ιούς και καρκινικά κύτταρα – ήταν πιο ευπροσάρμοστα, λιγότερο φλεγμονώδη και πιο αποτελεσματικά στον μεταβολισμό τους.

Το ανοσοποιητικό σύστημα ως «μαθητής» της άσκησης

Η επικεφαλής ερευνήτρια, Δρ. Luciele Minuzzi από το Πανεπιστήμιο Justus Liebig στη Γερμανία, εξηγεί: «Σε προηγούμενες μελέτες διαπιστώσαμε ότι η παχυσαρκία και ο καθιστικός τρόπος ζωής προκαλούν πρόωρη γήρανση στα κύτταρα άμυνας. Θέλαμε λοιπόν να δούμε το αντίθετο: αν η μακροχρόνια άσκηση μπορεί να διατηρήσει τα κύτταρα “νεότερα”. Και πράγματι, αυτό επιβεβαιώθηκε».

Οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα αίματος από εννέα άτομα περίπου 64 ετών, χωρισμένα σε δύο ομάδες:

• Εκπαιδευμένοι σε ασκήσεις αντοχής, και

• Μη εκπαιδευμένοι, με καθιστικό τρόπο ζωής.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι πρώτοι είχαν κύτταρα με καλύτερη ενεργειακή απόδοση και πιο ήπια φλεγμονώδη αντίδραση, κάτι που δείχνει ότι η άσκηση λειτουργεί σαν φυσικό «προπονητήριο» του ανοσοποιητικού.

Η επίδραση της άσκησης στα κύτταρα NK

Τα NK κύτταρα είναι ουσιαστικά η «πρώτη γραμμή άμυνας» του οργανισμού. Αναγνωρίζουν και καταστρέφουν τα μολυσμένα ή καρκινικά κύτταρα προτού εξαπλωθεί η νόσος. Η ομάδα του Καθηγητή Fábio Lira από το Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο (UNESP) διαπίστωσε ότι η μακροχρόνια άσκηση αντοχής ρυθμίζει θετικά την ανοσολογική και φλεγμονώδη απόκριση:

«Όταν συγκρίναμε τα κύτταρα ηλικιωμένων αθλητών με συνομηλίκους τους που δεν ασκούνταν, είδαμε λιγότερους φλεγμονώδεις δείκτες και περισσότερους αντιφλεγμονώδεις. Με απλά λόγια, είχαν καλύτερο έλεγχο της φλεγμονής», σημείωσε ο Λίρα. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς η χρόνια φλεγμονή σχετίζεται με πλήθος ασθενειών όπως διαβήτη, καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο.

Πώς αλλάζει η λειτουργία των κυττάρων με την άσκηση

Για να κατανοήσουν καλύτερα τον μηχανισμό, οι επιστήμονες εξέθεσαν τα κύτταρα NK σε φαρμακολογικούς αναστολείς, όπως:

• Προπρανολόλη, που μπλοκάρει την αδρενεργική οδό (την οδό αδρεναλίνης-νοραδρεναλίνης), και

• Ραπαμυκίνη, που εμποδίζει τη σηματοδότηση του mTORC1, υπεύθυνη για την κυτταρική ανάπτυξη και πολλαπλασιασμό.

Ακόμη και με αυτούς τους φραγμούς, τα κύτταρα των αθλητών διατήρησαν τη λειτουργικότητά τους, ενώ των μη αθλητών εμφάνισαν κυτταρική εξάντληση. Αυτό σημαίνει ότι η μακροχρόνια άσκηση συνδέεται με προστατευτικές “ανοσομεταβολικές” προσαρμογές, που καθιστούν τα κύτταρα πιο ώριμα και ανθεκτικά.

Η Δρ. Minuzzi εξηγεί: «Η άσκηση φαίνεται να εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό ώστε να είναι πιο αποτελεσματικό, λιγότερο φλεγμονώδες και ενεργειακά αποδοτικό. Είναι σαν να μαθαίνει να αντιδρά με ισορροπία, χωρίς υπερβολές».

Όταν η εμπειρία κάνει τη διαφορά

Σε δεύτερη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Immunology, η ίδια ερευνητική ομάδα συνέκρινε νεαρούς αθλητές (22 ετών) με βετεράνους αθλητές (52 ετών) που ασκούνταν συστηματικά για πάνω από 20 χρόνια. Όταν οι επιστήμονες προκάλεσαν τεχνητή φλεγμονή στο αίμα, και οι δύο ομάδες παρήγαγαν την κυτοκίνη IL-6 —σημάδι φλεγμονής. Όμως στους νέους, η αύξηση ήταν πολύ πιο έντονη, ενώ στους μεγαλύτερους πιο ελεγχόμενη και ήπια. Ακόμη, η κυτοκίνη TNF-α, ένας ισχυρός δείκτης φλεγμονής, αυξήθηκε μόνο στους νεότερους. Αυτό δείχνει ότι το σώμα των αθλητών με πολυετή εμπειρία έχει μάθει να διαχειρίζεται τη φλεγμονή πιο ώριμα και αποδοτικά.

Η σημασία της ισορροπημένης αντίδρασης

Το ανοσοποιητικό των βετεράνων αθλητών δεν σταματά να αντιδρά, αλλά αποφεύγει την υπερβολική απάντηση που μπορεί να προκαλέσει βλάβες. Αυτό το είδος «εκπαίδευσης» μέσα από δεκαετίες άσκησης μπορεί να εξηγήσει γιατί οι άνθρωποι που γυμνάζονται τακτικά έχουν χαμηλότερα ποσοστά χρόνιων παθήσεων και γερνούν πιο υγιώς. Η Δρ. Minuzzi καταλήγει: «Το σώμα αυτών των ατόμων έχει μάθει να διατηρεί την ισορροπία. Δεν υπεραντιδρά, αλλά ούτε και αδρανεί. Αυτός ο μηχανισμός είναι το κλειδί για ένα ισχυρότερο ανοσοποιητικό και μια πιο υγιή γήρανση».

Η νέα αυτή έρευνα αποδεικνύει ότι η τακτική σωματική άσκηση δεν “εκπαιδεύει” μόνο το σώμα, αλλά και το ανοσοποιητικό σύστημα. Με τη συνεχή φυσική δραστηριότητα, τα κύτταρα άμυνας γίνονται πιο έξυπνα, ανθεκτικά και ενεργειακά αποτελεσματικά. Έτσι, η άσκηση δεν είναι απλώς ένας τρόπος να διατηρούμε καλή φυσική κατάσταση —είναι ένα εργαλείο για μακροζωία και πρόληψη ασθενειών. Η επιστήμη το επιβεβαιώνει: κάθε βήμα, κάθε αναπνοή, κάθε προπόνηση αποτελεί και μια «προπόνηση» για το ίδιο μας το ανοσοποιητικό σύστημα.