Η ψυχιατρική φροντίδα δεν εγγυάται επιστροφή στην εργασία

Η ψυχιατρική θεραπεία δεν αποτελεί εγγύηση για επιστροφή στην εργασία, σύμφωνα με νέα νορβηγική μελέτη. Παρά την παροχή θεραπείας σε ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας, ένα σημαντικό ποσοστό δεν καταφέρνει να επανενταχθεί στην εργασία έπειτα από ένα έτος.

Η μελέτη και τα ευρήματα

Ερευνητές από το Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας (NTNU) παρακολούθησαν περισσότερους από 2.600 ασθενείς, οι οποίοι λάμβαναν ψυχιατρική θεραπεία είτε σε δημοτικά κέντρα υγείας είτε σε εξειδικευμένες δομές. Οι συμμετέχοντες κάλυπταν όλο το φάσμα από ήπια έως σοβαρά ψυχικά προβλήματα.

Η έρευνα έδειξε ότι, παρά τη θεραπεία, μεγάλο ποσοστό συνεχίζει να βρίσκεται σε κατάσταση αναπηρίας εργασίας ή ασθενείας. Συγκεκριμένα, περισσότερο από το 30% των ατόμων ήταν είτε σε άδεια ασθενείας, είτε λάμβαναν επίδομα εργασιακής αξιολόγησης (AAP), είτε ήταν σε μόνιμη αναπηρική σύνταξη, ένα έτος μετά την έναρξη της θεραπείας.

Τα μονοπάτια απουσίας από την εργασία

Οι ερευνητές ανέλυσαν διαφορετικές «διαδρομές» που ακολουθούσαν οι ασθενείς πριν και μετά την έναρξη της θεραπείας:

• Περίπου το μισό δείγμα κράτησε σταθερή εργασιακή ικανότητα και πριν και μετά τη θεραπεία.

• Κάποιοι (~30%) εμφάνισαν μείωση της άδειας ασθενείας, αλλά αυτή αντισταθμίστηκε από την αύξηση του AAP.

• Ένα μικρό αλλά σημαντικό ποσοστό (~7%) ήταν σε μόνιμη αναπηρική παροχή και πριν από τη θεραπεία – και παρέμεινε σε αυτή και μετά.

Ποιες ομάδες κινδυνεύουν περισσότερο

Η ανάλυση ανέδειξε ότι ορισμένες ομάδες βρίσκονται σε υψηλότερο ρίσκο παρατεταμένης εργασιακής απουσίας: οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι και όσοι λαμβάνουν θεραπεία σε εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

• Για τις γυναίκες, μπορεί να παίζουν ρόλο η υψηλότερη συχνότητα ψυχικών διαταραχών, η σύνθετη ισορροπία μεταξύ οικογενειακών και επαγγελματικών ρόλων, καθώς και απαιτητικά επαγγέλματα.

• Οι ηλικιωμένοι ίσως αναρρώνουν πιο αργά ή αντιμετωπίζουν κι άλλα προβλήματα υγείας (συννοσηρότητα).

• Στους ασθενείς των εξειδικευμένων υπηρεσιών, η πιο σοβαρή ψυχική κατάσταση η ίδια μπορεί να καθυστερεί την επάνοδο στην εργασία.

Ο ρόλος της οργάνωσης του συστήματος υγείας

Η μελέτη υπογραμμίζει ότι δεν είναι μόνο το ίδιο το ψυχικό πρόβλημα που καθορίζει την επάνοδο στην εργασία, αλλά και η οργάνωση του συστήματος υγείας.

• Σε επίπεδο δήμων υπάρχουν υπηρεσίες με χαμηλά εμπόδια, όπου οι ασθενείς μπορούν να αρχίσουν θεραπεία πιο γρήγορα.

• Αντίθετα, η πρόσβαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες απαιτεί παραπομπές και αναμονές, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι πολλοί ασθενείς λείπουν για μεγάλο διάστημα πριν ξεκινήσουν θεραπεία.

• Η καθυστέρηση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο μόνιμης αποσύνδεσης από την αγορά εργασίας.

Ελλιπής υποστήριξη για επανένταξη

Ένα άλλο σημαντικό σημείο που αναδεικνύεται είναι η έλλειψη συντονισμένης στήριξης ανάμεσα σε διαφορετικούς φορείς: γενικοί ιατροί, υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, εθνική υπηρεσία εργασίας και πρόνοιας. Οι ασθενείς συχνά «αφήνονται μόνοι» να διαχειριστούν την επιστροφή στην εργασία. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο για άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, καθώς η διαδικασία απαιτεί ενέργεια, χρόνο και συνεχή υποστήριξη.

Ρόλος των γιατρών πρωτοβάθμιας φροντίδας

Η έρευνα δείχνει επίσης ότι ορισμένοι γενικοί ιατροί (GP) είναι πιο πιθανό να χορηγούν άδεια ασθενείας.

• Κάποιοι GP έχουν ιδιωτικό καθεστώς και αμοιώνονται ανά ασθενή, γεγονός που μπορεί να ενθαρρύνει την έκδοση άδειας ασθενείας, καθώς τέτοιες επισκέψεις είναι πιο γρήγορες και οικονομικά αποδοτικές.

• Η επιλογή της άδειας ασθενείας είναι πολλές φορές η «εύκολη» λύση, τόσο για τον γιατρό όσο και για τον ασθενή.

• Ωστόσο, σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτή η προσέγγιση δίνει έμφαση στα συμπτώματα και παραμελεί την ικανότητα λειτουργικότητας και εργασιακής επάρκειας.

Προτάσεις για αλλαγή

Οι συγγραφείς της μελέτης υποστηρίζουν ότι η θεραπεία θα πρέπει να στοχεύει όχι μόνο στη μείωση των συμπτωμάτων, αλλά και στην ενίσχυση της λειτουργικότητας και της ικανότητας εργασίας. Η άδεια ασθενείας δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως «θεραπεία» από μόνη της. Αν και μερικές φορές απαραίτητη, δε συχνά συμβάλλει στην επαναφορά της εργασιακής ικανότητας μακροπρόθεσμα. Για να αλλάξει αυτή η τάση, χρειάζεται:

1. Καλύτερη συνεργασία ανάμεσα στα υγειονομικά συστήματα (πρωτοβάθμια — ειδική φροντίδα), στην εργασία και την κοινωνική πρόνοια.

2. Μείωση των χρόνων αναμονής στις εξειδικευμένες υπηρεσίες, ώστε η θεραπεία να ξεκινά πιο νωρίς.

3. Επανεστίαση στους στόχους θεραπείας με έμφαση όχι μόνο στη μείωση των συμπτωμάτων, αλλά και στην κοινωνική και εργασιακή επάρκεια.