Η κακή ποιότητα ύπνου επιταχύνει τη γήρανση του εγκεφάλου

Ο ύπνος αποτελεί θεμέλιο λίθο για τη σωματική και ψυχική υγεία. Παράλληλα, ολοένα περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η κακή ποιότητα ύπνου μπορεί να επηρεάσει σοβαρά και τη λειτουργία του εγκεφάλου, ακόμα και τη διαδικασία γήρανσής του. Μια πρόσφατη μελέτη του Karolinska Institutet στη Σουηδία, δημοσιευμένη στο περιοδικό eBioMedicine, έρχεται να επιβεβαιώσει ότι άτομα με κακό ύπνο έχουν εγκεφάλους που φαίνονται μεγαλύτεροι σε ηλικία από ό,τι πραγματικά είναι. Η έρευνα αυτή φέρει τον τίτλο «Poor sleep health is associated with older brain age: the role of systemic inflammation» και αναδεικνύει τον ρόλο της συστηματικής φλεγμονής ως έναν πιθανό μηχανισμό σύνδεσης.

Η Σχέση Ύπνου και Εγκεφάλου

Η σύνδεση μεταξύ κακού ύπνου και νευροεκφυλιστικών διαταραχών, όπως η άνοια, έχει τεκμηριωθεί σε πολλές μελέτες. Ωστόσο, παραμένει ασαφές εάν η κακή ποιότητα ύπνου αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη άνοιας ή αν είναι πρώιμο σύμπτωμα της νόσου. Η νέα μελέτη του Karolinska Institutet επιχείρησε να διερευνήσει το ζήτημα διαφορετικά: εξετάζοντας την ηλικία του εγκεφάλου σε σχέση με την πραγματική χρονολογική ηλικία και πώς αυτή επηρεάζεται από τα χαρακτηριστικά του ύπνου.

Μεθοδολογία της Μελέτης

Στη μελέτη συμμετείχαν 27.500 μεσήλικες και ηλικιωμένοι από την UK Biobank, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (MRI). Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μηχανική μάθηση για να εκτιμήσουν την βιολογική ηλικία του εγκεφάλου, βασιζόμενοι σε περισσότερα από χίλια φαινοτυπικά χαρακτηριστικά από τις MRI απεικονίσεις.

Η ποιότητα ύπνου αξιολογήθηκε βάσει πέντε παραγόντων που οι ίδιοι οι συμμετέχοντες ανέφεραν:

• Χρονοτύπος (πρωινός ή βραδινός τύπος)

• Διάρκεια ύπνου

• Αϋπνία

• Ροχαλητό

• Ημέρα με υπνηλία

Οι συμμετέχοντες κατατάχθηκαν σε τρεις κατηγορίες:

1. Υγιής ύπνος (≥4 πόντοι)

2. Ενδιάμεσος ύπνος (2–3 πόντοι)

3. Κακός ύπνος (≤1 πόντος)

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: για κάθε μείωση 1 πόντου στην βαθμολογία υγιούς ύπνου, το χάσμα μεταξύ ηλικίας εγκεφάλου και χρονολογικής ηλικίας αυξανόταν κατά περίπου 6 μήνες. Συνολικά, τα άτομα με κακό ύπνο είχαν εγκεφάλους που εμφανίζονταν κατά ένα έτος μεγαλύτεροι από την πραγματική τους ηλικία.

Ο Ρόλος της Φλεγμονής

Για να κατανοήσουν πώς ο κακός ύπνος επηρεάζει τον εγκέφαλο, οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα χαμηλού βαθμού φλεγμονής στο σώμα. Η φλεγμονή εξηγούσε περίπου το 10% της σύνδεσης μεταξύ κακής ποιότητας ύπνου και γηρασμένου εγκεφάλου. Σύμφωνα με την Abigail Dove, επικεφαλής της μελέτης, «τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η κακή ποιότητα ύπνου μπορεί να συμβάλλει στην επιταχυνόμενη γήρανση του εγκεφάλου και ότι η φλεγμονή είναι ένας από τους υποκείμενους μηχανισμούς».

Άλλοι πιθανοί μηχανισμοί

Πέρα από τη φλεγμονή, υπάρχουν και άλλες θεωρίες που εξηγούν τη σχέση:

• Διαταραχή του συστήματος απομάκρυνσης αποβλήτων του εγκεφάλου, που δρα κυρίως κατά τον ύπνο.

• Επιβλαβείς επιπτώσεις στην καρδιαγγειακή υγεία, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Η μελέτη αναγνωρίζει ότι οι συμμετέχοντες της UK Biobank είναι κατά κανόνα πιο υγιείς από τον γενικό πληθυσμό, γεγονός που μπορεί να περιορίζει τη γενίκευση των αποτελεσμάτων. Επίσης, η έρευνα βασίστηκε σε αυτοαναφερόμενα δεδομένα ύπνου, τα οποία ενδέχεται να μην είναι απολύτως ακριβή.

Η Σημασία για την Υγεία

Τα ευρήματα υπογραμμίζουν τη σημασία του ύπνου ως μεταβαλλόμενο παράγοντα που μπορούμε να βελτιώσουμε. Βελτιώνοντας τις συνήθειες ύπνου, είναι πιθανό να προληφθεί η επιταχυνόμενη γήρανση του εγκεφάλου και ίσως ακόμη και η γνωστική έκπτωση. Οι ερευνητές συνεργάστηκαν με ομάδες από τη Σουηδική Σχολή Αθλητισμού και Επιστημών Υγείας, καθώς και από τα πανεπιστήμια Tianjin και Sichuan στην Κίνα, αναδεικνύοντας τη διεθνή σημασία του θέματος.

Η έρευνα αυτή μας υπενθυμίζει ότι ο ύπνος δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαία πρακτική για τη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου. Κακή ποιότητα ύπνου συνδέεται με εγκεφάλους που εμφανίζονται μεγαλύτεροι από την ηλικία τους, με φλεγμονή και άλλες δυσμενείς επιπτώσεις να παίζουν ρόλο. Η υιοθέτηση υγιών συνηθειών ύπνου – όπως σταθερό πρόγραμμα, επαρκής διάρκεια, σωστές συνθήκες ύπνου και αποφυγή ηλεκτρονικών πριν τον ύπνο – μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της νεανικής λειτουργίας του εγκεφάλου και στη βελτίωση της γνωστικής υγείας.