Η αυξανόμενη θερμότητα ως απειλή για την παιδική ανάπτυξη

Όλο και περισσότερα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η άνοδος της θερμοκρασίας, με τη θερμότητα ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, επηρεάζει σημαντικά την ανθρώπινη υγεία. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Child Psychology and Psychiatry εξετάζει σε βάθος τον αντίκτυπο της ακραίας ζέστης στην ανάπτυξη μικρών παιδιών. Τα ευρήματα είναι ανησυχητικά: τα παιδιά που εκτίθενται συστηματικά σε υψηλές θερμοκρασίες εμφανίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης μαθησιακών δυσκολιών.

Θερμότητα και γνωστική λειτουργία

Πλήθος ερευνών έχει καταδείξει ότι η υπερβολική ζέστη συνδέεται με σωματικά και ψυχικά προβλήματα, αλλά και με μειωμένες μαθησιακές επιδόσεις. Μελέτη του 2021 κατέδειξε ότι η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να αναστέλλει την ικανότητα μάθησης παιδιών και εφήβων, επηρεάζοντας τις επιδόσεις τους σε τυποποιημένες εξετάσεις.

Παράλληλα, προηγούμενα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι θερμοκρασίες άνω των 32°C σχετίζονται με μείωση σχεδόν 10% στη γνωστική λειτουργία ενηλίκων, ενώ συμβάλλουν και στην ταχύτερη γνωστική παρακμή.

Οι υψηλές θερμοκρασίες δεν επηρεάζουν μόνο άμεσα τη λειτουργία του εγκεφάλου. Όταν ξεπερνούν τους 34°C, μειώνουν τις αγροτικές αποδόσεις και αυξάνουν τον κίνδυνο επιμόλυνσης τροφίμων, επηρεάζοντας την παιδική διατροφή και, κατ’ επέκταση, την ομαλή ανάπτυξη.

Ωστόσο, τα στοιχεία σχετικά με τις επιπτώσεις της ζέστης στην πρώιμη παιδική ηλικία παραμένουν περιορισμένα, παρά το γεγονός ότι πάνω από το ένα τρίτο των παιδιών παγκοσμίως υπόκεινται συχνά σε επεισόδια καύσωνα.

Συνδυάζοντας δεδομένα θερμοκρασίας και ανάπτυξης παιδιών

Για να κατανοήσουν καλύτερα τον αντίκτυπο της θερμότητας στη γνωστική ανάπτυξη, οι ερευνητές ανέλυσαν στοιχεία για 19.607 παιδιά ηλικίας 3–4 ετών από έξι διαφορετικές χώρες: Γεωργία, Γκάμπια, Μαδαγασκάρη, Μαλάουι, Σιέρα Λεόνε και Κράτος της Παλαιστίνης.

Τα δεδομένα του Δείκτη Ανάπτυξης Πρώιμης Παιδικής Ηλικίας συνδυάστηκαν με υψηλής ανάλυσης δεδομένα θερμοκρασίας από το ERA5-Land, ώστε να γίνει αντιστοίχιση των θερμοκρασιών στις οποίες εκτέθηκαν τα παιδιά με την πορεία της ανάπτυξής τους. Η ανάλυση βασίστηκε σε γραμμικά μοντέλα πιθανότητας και περιλάμβανε ελέγχους για παράγοντες όπως οικονομικές συνθήκες και μορφωτικό επίπεδο της μητέρας.

Τα βασικά ευρήματα της μελέτης

Η μελέτη διαπίστωσε ότι η έκθεση σε μέσες μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 32°C συνδέεται με μειωμένη πιθανότητα φυσιολογικής αναπτυξιακής πορείας σε κρίσιμους τομείς, όπως:

• γραμματισμός,

• αριθμητική και κατανόηση αριθμών.

Η επίδραση της ζέστης ήταν εντονότερη:

• σε παιδιά από οικονομικά ευάλωτα νοικοκυριά,

• σε αστικές περιοχές όπου η θερμική επιβάρυνση είναι υψηλότερη,

• σε νοικοκυριά χωρίς πρόσβαση σε καθαρό νερό και αποχέτευση.

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι οι επιπτώσεις τις ζέστης μπορεί να προκύπτουν από πολλαπλούς μηχανισμούς: αφυδάτωση, αυξημένο στρες, νευροφλεγμονή, βλάβη νευρικών κυττάρων λόγω θερμικής φόρτισης, καθώς και διαταραχές ύπνου. Επιπλέον, η θερμότητα μειώνει τη σωματική δραστηριότητα των παιδιών και περιορίζει την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Η ανάγκη για άμεσες παρεμβάσεις

Παρότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα σε περισσότερες χώρες και με πιο ακριβή εργαλεία μέτρησης, τα ευρήματα καταδεικνύουν μια σαφή πραγματικότητα: η ακραία ζέστη αποτελεί απειλή για την υγιή γνωστική και αναπτυξιακή πορεία των παιδιών.

Οι συγγραφείς της μελέτης τονίζουν ότι η διαμόρφωση αποτελεσματικών πολιτικών και παρεμβάσεων για την προστασία της παιδικής ανάπτυξης είναι επείγουσα ανάγκη σε έναν κόσμο που θερμαίνεται με ταχείς ρυθμούς.