Γυναικοκτονία: Κάθε δέκα λεπτά, μια γυναίκα χάνει τη ζωή της

Κάθε δέκα λεπτά, μια γυναίκα χάνει τη ζωή της από τον σύντροφο ή μέλος της οικογένειάς της. Αυτή η σοκαριστική πραγματικότητα για το φαινόμενο γυναικοκτονία το 2024 —και η αυξητική τάση που τη συνοδεύει— αποτυπώνεται στη νέα έκθεση του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) και του ΟΗΕ Γυναικών (UN Women). Η έρευνα παρουσιάστηκε κατά την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών και υπογραμμίζει ότι η γυναικοκτονία παραμένει μια βαθιά ριζωμένη, παγκόσμια κρίση.

Τι είναι η γυναικοκτονία;

Η γυναικοκτονία ορίζεται ως η εσκεμμένη δολοφονία γυναίκας ή κοριτσιού λόγω του φύλου της. Σε αντίθεση με τη γενική ανθρωποκτονία, η γυναικοκτονία υποκινείται από διακρίσεις, ανισότητα, έμφυλες προκαταλήψεις και κοινωνικούς κανόνες που υποβαθμίζουν τη θέση των γυναικών. Δεν περιορίζεται σε ένα περιβάλλον ή πλαίσιο· μπορεί να συμβεί εντός του σπιτιού, στον χώρο εργασίας, στο σχολείο, σε δημόσιους χώρους, αλλά και στο διαδίκτυο. Οι αιτίες ποικίλλουν: ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική βία, παρενοχλήσεις, επιβλαβείς παραδόσεις, trafficking και ακόμη και ένοπλες συγκρούσεις.

Όταν ο κίνδυνος βρίσκεται στο σπίτι

Το 2024, περίπου 50.000 γυναίκες και κορίτσια δολοφονήθηκαν από συντρόφους ή μέλη της οικογένειάς τους. Αυτό μεταφράζεται σε 137 θύματα την ημέρα, αριθμός που επιβεβαιώνει πως η πιο επικίνδυνη τοποθεσία για πολλές γυναίκες δεν είναι ο δρόμος, αλλά το ίδιο τους το σπίτι. Οι νυν ή πρώην σύντροφοι είναι υπεύθυνοι για περίπου 60% των οικογενειακών γυναικοκτονιών, κάτι που υπογραμμίζει την ανάγκη για καλύτερα προγράμματα προστασίας, έγκαιρη αναγνώριση κινδύνων και αποτελεσματικές υπηρεσίες υποστήριξης.

Πέρα από τα όρια της οικογένειας

Η γυναικοκτονία δεν σταματά στην ιδιωτική σφαίρα. Δολοφονίες μπορούν να προκληθούν από:

• σεξουαλική βία από άγνωστο δράστη,

• επιβλαβείς πρακτικές όπως η κλειτοριδεκτομή ή τα λεγόμενα «εγκλήματα τιμής»,

• εγκλήματα μίσους κατά γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των τρανς γυναικών,

• οργανωμένο έγκλημα, trafficking και συμμορίες.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί και η ψηφιακή βία, όπως cyberstalking, εκβιασμός με εικόνες, παρενόχληση ή απειλές. Συχνά, η βία αυτή εξελίσσεται και σε πραγματικές, θανατηφόρες επιθέσεις.

Ποιος κινδυνεύει περισσότερο;

Ορισμένες ομάδες γυναικών είναι ακόμη πιο εκτεθειμένες:

• Γυναίκες σε δημόσιο ρόλο (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ακτιβίστριες) δέχονται ολοένα αυξανόμενες απειλές, τόσο διαδικτυακές όσο και φυσικές. Έρευνες δείχνουν ότι 1 στις 4 γυναίκες δημοσιογράφους παγκοσμίως έχει λάβει διαδικτυακές απειλές θανάτου.

• Ιθαγενείς και μειονοτικές γυναίκες βιώνουν υψηλότερα ποσοστά έμφυλης βίας.

• Τρανς γυναίκες αντιμετωπίζουν αυξανόμενες στοχευμένες δολοφονίες διεθνώς.

• Ακτιβίστριες και υπερασπίστριες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συχνά πέφτουν θύματα θανατηφόρων επιθέσεων. Μόνο το 2022 καταγράφηκαν 81 δολοφονημένες γυναίκες περιβαλλοντικές ακτιβίστριες.

Παγκόσμια εικόνα της γυναικοκτονίας

Το 2024, η Αφρική είχε τα υψηλότερα ποσοστά οικογενειακών γυναικοκτονιών με 22.600 θύματα (3 ανά 100.000 γυναίκες). Υψηλά ποσοστά καταγράφηκαν επίσης στην Αμερική και την Ωκεανία. Χαμηλότερα μεν, αλλά όχι αμελητέα, ήταν τα ποσοστά σε Ευρώπη και Ασία. Ο ΟΗΕ επισημαίνει ότι τα πραγματικά στοιχεία πιθανότατα είναι πολύ υψηλότερα, καθώς πολλές γυναικοκτονίες δεν καταγράφονται επισήμως ή δηλώνονται ως «απλές ανθρωποκτονίες» ή «ατυχήματα».

Γιατί αυξάνονται οι γυναικοκτονίες;

Η άνοδος της γυναικοκτονίας οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων:

• επίμονη έμφυλη ανισότητα,

• διακρίσεις και πατριαρχικές κοινωνικές δομές,

• ανεπαρκής προστασία και αδύναμα νομικά πλαίσια,

• ένοπλες συγκρούσεις και εκτοπισμός πληθυσμών,

• οικονομική κρίση και αστάθεια,

• αύξηση της διαδικτυακής παρενόχλησης.

Ο συνδυασμός αυτών εντείνει τη θανατηφόρα βία κατά γυναικών και δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου οι δράστες μένουν συχνά ατιμώρητοι.

Τι κάνει ο ΟΗΕ για να το αντιμετωπίσει;

Ο ΟΗΕ επενδύει στη βελτίωση των νομικών πλαισίων, στην ενίσχυση των υπηρεσιών για τα θύματα, καθώς και στη συλλογή αξιόπιστων δεδομένων για την κατανόηση του φαινομένου. Παράλληλα:

• εκπαιδεύει τις αρχές επιβολής νόμου,

• στηρίζει εκστρατείες ενημέρωσης,

• ενισχύει την εφαρμογή διεθνών συμβάσεων όπως η CEDAW και ο Στόχος 5 των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης για την ισότητα των φύλων.

Η γυναικοκτονία δεν αποτελεί μεμονωμένα περιστατικά, αλλά είναι ένα διαρκές, παγκόσμιο και βαθιά κοινωνικό πρόβλημα. Η αντιμετώπισή του απαιτεί πολιτική βούληση, ενίσχυση των θεσμών, αλλαγή κοινωνικών αντιλήψεων και υποστήριξη των γυναικών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Μόνο μέσα από συλλογική δράση, πρόληψη και ισχυρή προστασία μπορούμε να ελπίζουμε σε έναν κόσμο όπου καμία γυναίκα δεν θα χάνει τη ζωή της εξαιτίας του φύλου της.