Γονιδιακή «έκρηξη» πίσω από κατάθλιψη και πολλαπλή σκλήρυνση

Μια ομάδα επιστημόνων εξέτασε εάν η γενετική προδιάθεση για κατάθλιψη μπορεί να «προβλέψει» την πορεία της Πολλαπλής Σκλήρυνσης — και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μπορεί. Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές υπολόγισαν κάτι που ονομάζεται «πολυγονιδιακό σκορ κατάθλιψης» (polygenic score for depression): δηλαδή, έναν συνδυασμό εκατοντάδων ή και χιλιάδων γενετικών «σημάτων» που δείχνουν την κληρονομική τάση για ανάπτυξη κατάθλιψης.

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο; Άτομα με υψηλό τέτοιο σκορ — ακόμη και αν δεν έχουν ποτέ εκδηλώσει κατάθλιψη — εμφάνισαν πιο συχνές υποτροπές (relapses) της MS και, σε ορισμένες ομάδες, ταχύτερη επιδείνωση των συμπτωμάτων και της αναπηρίας.

Τι σημαίνει αυτό για τη σχέση κατάθλιψης — MS

➤ Από «παράπλευρη» σχέση σε «προγνωστικό δείκτη»

Παραδοσιακά, η κατάθλιψη σε ασθενείς με MS θεωρείται ως «συνυπάρχουσα» κατάσταση — αποτέλεσμα του ψυχολογικού / σωματικού βάρους της νόσου. Τώρα όμως, η γενετική προδιάθεση για κατάθλιψη φαίνεται ότι μπορεί να επηρεάζει την ίδια την εξέλιξη της MS — ανεξάρτητα από το αν εκδηλωθεί κατάθλιψη ή όχι.

➤ Προς πιο εξατομικευμένη φροντίδα

Αν οι γιατροί στο μέλλον μπορούν να μετρήσουν το πολυγονιδιακό σκορ ενός ασθενούς, ίσως να εντοπίζουν — από νωρίς — όσους διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο υποτροπών ή γρήγορης επιδείνωσης. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο εντατική παρακολούθηση, προληπτικά μέτρα ή θεραπευτικές παρεμβάσεις.

➤ Κατάθλιψη & MS: δύο όψεις του ίδιου «γονιδιακού νομίσματος»

Το εύρημα ενισχύει την ιδέα ότι η κατάθλιψη και η Πολλαπλή Σκλήρυνση μοιράζονται — εν μέρει — κοινές βιολογικές / γενετικές ρίζες. Κάτι που σημαίνει πως η αντιμετώπιση της κατάθλιψης δεν είναι απλώς ψυχολογική / συμπτωματική — μπορεί να είναι ουσιαστικό μέρος της φροντίδας της MS.

Τι δεν σημαίνει — και τι δεν μας λέει ακόμη η μελέτη

• Η γενετική προδιάθεση δεν σημαίνει σίγουρη κατάθλιψη. Το πολυγονιδιακό σκορ δείχνει τάση — όχι βεβαιότητα.

• Η ύπαρξη υψηλού σκορ δεν εγγυάται ότι θα υπάρξει υποτροπή ή χειροτέρευση της MS σε κάθε περίπτωση, ούτε ότι «κληροδοτεί» την πορεία για όλους — πρόκειται για στατιστική πιθανότητα.

• Η έρευνα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο· χρειάζεται επιβεβαίωση, μεγαλύτερες μελέτες και ενσωμάτωση σε κλινική πράξη πριν γίνει καθημερινή πρακτική.

Γιατί αυτή η ανακάλυψη έχει σημασία — όχι μόνο για τους ασθενείς

Πιο βαθιά κατανόηση της νόσου

Η μελέτη δείχνει πως η MS δεν είναι καθαρά «αυτοάνοση / νευρολογική» — μπορεί να εμπλέκει γενετικά στοιχεία που σχετίζονται με ψυχική υγεία, ανοίγοντας νέους δρόμους έρευνας.

Ολιστική φροντίδα

Αν η κατάθλιψη — ή η τάση προς αυτήν — επηρεάζει την πορεία της MS, τότε η θεραπεία δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στην ανακούφιση των νευρολογικών συμπτωμάτων. Απαιτείται ολοκληρωμένη προσέγγιση που να περιλαμβάνει νευρολογία, ψυχική υγεία, πρόληψη και υποστήριξη.

Προσαρμοσμένες θεραπείες — με βάση το “DNA προφίλ”

Το μέλλον της θεραπείας για MS ίσως περιλαμβάνει γενετικούς ελέγχους και εξατομικευμένες στρατηγικές, για κάθε ασθενή σύμφωνα με τον δικό του «γενετικό κώδικα».

Τι μπορούν να κάνουν σήμερα ασθενείς και γιατροί

• Να έχουν υπόψη ότι η ψυχική υγεία — ακόμη και η τάση για κατάθλιψη — μπορεί να επηρεάσει την πορεία της MS. Η έγκαιρη παρέμβαση (ψυχολογική υποστήριξη, θεραπεία) δεν είναι πολυτέλεια αλλά ουσιώδης.

• Να παρακολουθούν στενά την εξέλιξη της νόσου — με τακτικές επισκέψεις στον νευρολόγο και ψυχίατρο / ψυχολόγο.

• Να κρατούν ενημερωμένα τα επιστημονικά δεδομένα, καθώς νέα γενετικά τεστ και μελέτες ενδέχεται να αλλάξουν την καθημερινή διαχείριση της MS πολύ σύντομα.

Η νέα μελέτη που διασυνδέει τη γενετική προδιάθεση για κατάθλιψη με την πορεία της Πολλαπλής Σκλήρυνσης ανοίγει ένα νέο, σημαντικό κεφάλαιο στην κατανόηση και αντιμετώπιση της νόσου. Δεν πρόκειται πλέον μόνο για νευρολογικά ή ανοσολογικά αίτια — η γενετική και η ψυχική υγεία φαίνεται ότι παίζουν καίριο ρόλο.

Αν συνδυαστούν σωστά — νευρολογία, ψυχιατρική, εξατομικευμένη παρακολούθηση — τότε στο μέλλον μπορεί να δούμε θεραπείες που δεν αρκούνται στην ανακούφιση συμπτωμάτων, αλλά στοχεύουν στην πρόληψη, στην πρόβλεψη και στην εξατομικευμένη φροντίδα.