Γήρανση: Μπορεί η φιλία να σας κρατήσει νέους;

Το επόμενο μεγάλο βήμα στην επιστήμη της γήρανσης θα είναι να κατανοήσουμε πώς οι παράγοντες του τρόπου ζωής επιβραδύνουν τη διαδικασία της γήρανσης. Η φράση αυτή συνοψίζει έναν από τους πιο φιλόδοξους στόχους της σύγχρονης ιατρικής: να επιβραδύνουμε τη βιολογική φθορά του οργανισμού, ώστε να παραμένουμε υγιείς για περισσότερα χρόνια και να περιορίζουμε τις χρόνιες ασθένειες στα τελευταία στάδια της ζωής μας.

Η κοινωνική ζωή ως “αντίδοτο” στη φθορά

Καθώς ο Ferrucci ανέλυε τη θεωρία του, δημοσιευόταν μια νέα αμερικανική μελέτη που αποκάλυπτε κάτι εντυπωσιακό: η κοινωνική μας ζωή φαίνεται να επηρεάζει άμεσα το ρυθμό με τον οποίο γερνάμε. Εδώ και δεκαετίες γνωρίζουμε ότι τα άτομα με ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς ζουν περισσότερο, έχουν καλύτερη ψυχική υγεία και παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά καρδιοπαθειών ή άνοιας. Αυτό που δεν ήταν ξεκάθαρο μέχρι πρόσφατα είναι πώς οι κοινωνικές μας σχέσεις επηρεάζουν τον οργανισμό σε βιολογικό επίπεδο.

Η μελέτη που συνδέει τις σχέσεις με τη βιολογική ηλικία

Η συγκεκριμένη έρευνα, που περιλάμβανε πάνω από 2.000 ενήλικες, εξέτασε τη δύναμη και τη σταθερότητα των κοινωνικών τους δεσμών. Οι επιστήμονες δεν περιορίστηκαν στο αν κάποιος είναι παντρεμένος ή έχει φίλους, αλλά δημιούργησαν έναν πιο ολοκληρωμένο δείκτη που ονόμασαν «σωρευτικό κοινωνικό πλεονέκτημα» (Cumulative Social Advantage – CSA).

Ο δείκτης αυτός αξιολογούσε παράγοντες όπως:

• τη συμμετοχή σε οικογενειακές και κοινοτικές δραστηριότητες,

• την ύπαρξη συναισθηματικής υποστήριξης,

• την αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα ή κοινότητα,

• και το επίπεδο κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην καθημερινότητα.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές συνέκριναν τον δείκτη CSA με διάφορους βιολογικούς δείκτες γήρανσης:

• τη βιολογική ηλικία (με βάση τις επιγενετικές αλλαγές στο DNA),

• τα επίπεδα φλεγμονής στον οργανισμό,

• και τις ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη.

Τα αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά: όσοι είχαν πιο ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς παρουσίαζαν πιο αργή βιολογική γήρανση και χαμηλότερα επίπεδα φλεγμονής.

Αντίθετα, όσοι ένιωθαν μόνοι ή απομονωμένοι, είχαν σημάδια επιτάχυνσης της γήρανσης, κάτι που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο χρόνιων ασθενειών. Η σχέση με τις βραχυπρόθεσμες αντιδράσεις στο στρες ήταν λιγότερο ξεκάθαρη, αλλά οι ερευνητές σημείωσαν ότι πιθανόν αυτό οφείλεται στη δυσκολία μέτρησης αυτών των στιγμιαίων επιδράσεων.

Η μελέτη ενισχύει τη θεωρία ότι οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι απλώς ψυχολογική ανάγκη — είναι βιολογική προϋπόθεση ευζωίας.

Η κοινωνική φύση του ανθρώπου

Δεν είναι τυχαίο ότι οι κοινωνικές επαφές έχουν τόσο ισχυρή επίδραση στην υγεία μας. Ο άνθρωπος εξελίχθηκε μέσα σε ομάδες, όπου η συνεργασία και η αλληλεγγύη εξασφάλιζαν την επιβίωση.

Για τους προγόνους μας, το να ανήκουν σε μια κοινότητα δεν ήταν θέμα επιλογής, αλλά ζωής και θανάτου. Μέσα από τη συλλογικότητα έβρισκαν τροφή, προστασία και συναισθηματική σταθερότητα. Φαίνεται λοιπόν ότι το σώμα μας έχει «προγραμματιστεί» να ευδοκιμεί όταν είμαστε συνδεδεμένοι με άλλους ανθρώπους.

Η κοινωνική ανισότητα και η γήρανση

Η ίδια μελέτη αποκάλυψε ότι το κοινωνικό πλεονέκτημα συνδέεται και με ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Άτομα με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο ή εισόδημα, ή που ανήκουν σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, παρουσίαζαν πιο αργή βιολογική γήρανση και λιγότερη φλεγμονή. Αυτό δείχνει ότι η γήρανση δεν είναι μόνο ζήτημα γενετικής, αλλά και κοινωνικής δομής. Για να επιβραδύνουμε πραγματικά τη φθορά της ηλικίας, χρειάζονται δύο παράλληλες δράσεις:

1. Κοινωνικές πολιτικές που μειώνουν τη φτώχεια, ενισχύουν την εκπαίδευση και προάγουν την ισότητα.

2. Ατομικές επιλογές που ενισχύουν τους δεσμούς μας — να διατηρούμε φιλίες, να συμμετέχουμε σε ομάδες, να στηρίζουμε και να δεχόμαστε υποστήριξη.

Η επιστήμη της γήρανσης αλλάζει

Ο Ferrucci θυμάται ότι το 2014, στην 40ή επέτειο του Εθνικού Ινστιτούτου Γήρανσης των ΗΠΑ, κάποιος είχε ρωτήσει τον επικεφαλής κοινωνικών επιστημών ποιο θα είναι το σημαντικότερο πεδίο έρευνας για τον 21ο αιώνα. Εκείνος είχε απαντήσει χωρίς δισταγμό:
«Η κοινωνική επιστήμη και η γενετική.»

Τότε δεν υπήρχε κανένα τέτοιο ερευνητικό πρόγραμμα, όμως σήμερα η πρόβλεψη αυτή αποδεικνύεται αληθινή. Οι δύο αυτοί τομείς —η κοινωνική συμπεριφορά και η βιολογία— αρχίζουν να συνδέονται, αποκαλύπτοντας πώς ακριβώς ο τρόπος που ζούμε και σχετιζόμαστε καθορίζει το πώς γερνάμε.

Η φιλία, η συντροφικότητα και η συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες δεν είναι απλώς ευχάριστα στοιχεία της ζωής. Είναι κλειδιά για τη μακροζωία και τη σωματική ευεξία. Η επιστήμη δείχνει πλέον ξεκάθαρα ότι το να μείνετε κοινωνικά ενεργοί μπορεί να σας κρατήσει νέους — όχι μόνο στην καρδιά, αλλά και στο DNA.