Γιατί πολλές μητέρες αισθάνονται ένοχες μετά τον τοκετό

Ο τοκετός θεωρείται μια από τις πιο σημαντικές εμπειρίες της ζωής, όμως για πολλές μητέρες η πρώτη επαφή με το παιδί συνοδεύεται από έντονη ανησυχία και αυτοκατηγορία. Αυτές οι συναισθηματικές αντιδράσεις μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής τη μεταβατική περίοδο της μητρότητας.

Τι δείχνει η έρευνα

Πολλές μητέρες αντιμετωπίζουν συναισθήματα ανησυχίας και αυτοκατηγορίας μετά τον τοκετό, παρά τις σωματικές και ψυχικές δυσκολίες της γέννησης. Παρά το γεγονός ότι η είδηση δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένα ποσοτικά δεδομένα, φωτίζει μια ευρύτατα διαδεδομένη εμπειρία που συχνά παραμένει κρυφή.

Ψυχολογική βάση της αυτοκατηγορίας

Η αυτοκατηγορία (self-blame) είναι ένας γνωστικός μηχανισμός μέσω του οποίου ένα άτομο αποδίδει την ευθύνη για ένα στρεσογόνο ή επώδυνο γεγονός στον εαυτό του. Στην περίπτωση του τοκετού, όταν ο τοκετός εξελίσσεται διαφορετικά από ό,τι είχε σχεδιάσει η μητέρα ή εμφανίζονται επιπλοκές, μπορεί να αισθανθεί ότι απέτυχε ως μητέρα, ακόμη κι αν η κατάσταση ήταν απρόβλεπτη ή αναπόφευκτη. Αυτό το συναίσθημα “ανεπαρκούς μητρότητας” επιδεινώνεται όταν η κοινωνία ενσαρκώνει στερεότυπα περί «τέλειας μητέρας» — ιδανικού που δύσκολα επιτυγχάνεται.

Επιπτώσεις στη μητρική ψυχική υγεία

Ιατρικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι επιπλοκές στην εγκυμοσύνη και τον τοκετό σχετίζονται με μελλοντικά αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, άγχους και διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) Ειδικά σε περιπτώσεις αναπάντεχου ή τραυματικού τοκετού, η αυτοκατηγορία μπορεί να επιδεινώσει την συναισθηματική δυσφορία και να εμποδίσει την ανάρρωση.

Κοινωνείς και ατομικές εμπειρίες

Η πίεση των κοινωνικών προσδοκιών και της κουλτούρας της “τέλειας μητέρας” παίζει καθοριστικό ρόλο. Παράδειγμα: ένα άρθρο του Time επισημαίνει ότι πολλές μητέρες νιώθουν ντροπή ή απογοήτευση όταν τα σχέδιά τους για φυσικό τοκετό ή αποκλειστικό θηλασμό δεν υλοποιούνται, ακόμα κι αν το αποτέλεσμα είναι ασφαλές και υγιές.

Πρακτική υποστήριξη και αλλαγή κουλτούρας

Για την αντιμετώπιση της αυτοκατηγορίας των μητέρων προτείνονται οι εξής προσεγγίσεις:

• Κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη για την επεξεργασία εμπειριών τοκετού, ειδικά στις περιπτώσεις τραυματικών ή απρόβλεπτων εξελίξεων. Η παρέμβαση θα πρέπει να στοχεύει στη μείωση της ενοχής και την ενδυνάμωση της μητέρας.

• Ενημέρωση πριν τον τοκετό με ρεαλιστικές προσδοκίες και ενίσχυση της ανθεκτικότητας, αντί για ιδεαλιστικά πρότυπα.

• Εκπαίδευση ιατρικού προσωπικού ώστε να προσφέρει υποστήριξη χωρίς εκφοβισμούς, ειδικά όταν οι διαδικασίες αλλάζουν ή εμπλέκονται επεμβάσεις.

• Αλλαγή κοινωνικού διαλόγου, ώστε να απομυθοποιηθεί η έννοια της “τέλειας” μητρότητας και να αναγνωριστεί η ποικιλία των γονεϊκών εμπειριών.

Η αυτοκατηγορία μετά τον τοκετό είναι συχνή αλλά συχνά κρύβεται. Οι επιπλοκές δεν αποτελούν αποτυχία, ούτε αντικειμενικά αποδεικτικά ανεπάρκειας. Αντίθετα, μπροστά σε αντίξοες συνθήκες, μια μητέρα ίσως να έχει διαχειριστεί το συναισθηματικό και σωματικό φορτίο με αξιοσημείωτη δύναμη. Η αναγνώριση και υποστήριξη αυτής της προσπάθειας αποτελεί το ισχυρότερο αντίδοτο στην ενοχή της μητρότητας.