Σε όλες σχεδόν τις ανθρώπινες κοινωνίες και σε κάθε ιστορική περίοδο, οι γυναίκες τείνουν να ζουν περισσότερο από τους άνδρες, ένα μοτίβο που παρατηρείται και σε πολλά άλλα θηλαστικά είδη. Παρά τη μείωση του χάσματος μακροβιότητας σε ορισμένες χώρες, λόγω της ιατρικής προόδου και της βελτίωσης των συνθηκών ζωής, η διαφορά αυτή φαίνεται πως θα παραμείνει και στο μέλλον, σύμφωνα με νέα διεθνή μελέτη που αποκαλύπτει ότι τα αίτια είναι εξελικτικά.
Η έρευνα
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Advances, είναι η μεγαλύτερη του είδους της. Οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα για 1.176 είδη θηλαστικών και πτηνών που ζουν σε ζωολογικούς κήπους, καθώς και παρατηρήσεις για 110 είδη στη φύση.
Το μοτίβο που προκύπτει είναι σαφές: στα θηλαστικά, τα θηλυκά ζουν κατά μέσο όρο 12% περισσότερο, ενώ στα πτηνά συμβαίνει το αντίθετο — τα αρσενικά ζουν περίπου 5% περισσότερο.
Τα ευρήματα στηρίζουν τρεις βασικές θεωρίες που εξηγούν το φαινόμενο της διαφοράς στη διάρκεια ζωής.
1. Η θεωρία των φυλετικών χρωμοσωμάτων
Η πιο γνωστή εξήγηση σχετίζεται με τα φυλετικά χρωμοσώματα.
Στα θηλαστικά, τα θηλυκά φέρουν δύο αντίγραφα του χρωμοσώματος Χ – ένα από κάθε γονέα – ενώ τα αρσενικά διαθέτουν ένα Χ (από τη μητέρα) και ένα Υ (από τον πατέρα).
Αυτό σημαίνει ότι τα θηλυκά προστατεύονται καλύτερα από γενετικές μεταλλάξεις, καθώς ένα υγιές αντίγραφο Χ μπορεί να αντισταθμίσει τυχόν βλάβες στο άλλο.
Το αντίθετο παρατηρείται στα πτηνά, όπου τα αρσενικά διαθέτουν δύο χρωμοσώματα Ζ και τα θηλυκά ένα Ζ και ένα W. Έτσι, στα πτηνά τα αρσενικά ζουν περισσότερο. Παρόλα αυτά, εξαιρέσεις υπάρχουν και στα δύο φύλα, γεγονός που δείχνει ότι τα χρωμοσώματα είναι μόνο μέρος της εξήγησης.
2. Η θεωρία της σεξουαλικής επιλογής
Μια δεύτερη υπόθεση αφορά τη σεξουαλική επιλογή.
Σε πολλά είδη, τα θηλυκά προτιμούν κυρίαρχα αρσενικά με μεγάλο σωματικό μέγεθος ή εντυπωσιακά χαρακτηριστικά — όπως κέρατα, φτερά ή έντονα χρώματα. Αυτά τα χαρακτηριστικά, αν και αυξάνουν την αναπαραγωγική επιτυχία, απαιτούν μεγάλη ενεργειακή δαπάνη και συχνά μειώνουν το προσδόκιμο ζωής.
Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στα θηλαστικά και στα πολυγαμικά είδη πτηνών, όπου ο ανταγωνισμός των αρσενικών είναι ισχυρός. Αντίθετα, στα μονογαμικά είδη, όπου η σεξουαλική πίεση είναι περιορισμένη, τα αρσενικά συχνά ζουν περισσότερο.
3. Η θεωρία της γονικής φροντίδας
Η τρίτη θεωρία αφορά τη γονική φροντίδα.
Τα θηλυκά άτομα, που στις περισσότερες περιπτώσεις αναλαμβάνουν τη φροντίδα των απογόνων, φαίνεται να έχουν εξελικτικά προσαρμοστεί ώστε να ζουν περισσότερο — τουλάχιστον μέχρι οι απόγονοί τους να φτάσουν στην ενηλικίωση.
Η επιμήκυνση της ζωής εξασφαλίζει την επιβίωση της γενιάς, κάτι που ευνοεί την εξέλιξη των ειδών.
Ρόλος του περιβάλλοντος
Ένα ακόμα σημαντικό εύρημα της μελέτης είναι ότι η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής μειώνεται στους ζωολογικούς κήπους, όπου τα ζώα εκτίθενται σε λιγότερες περιβαλλοντικές πιέσεις όπως θηρευτές ή ασθένειες.
Ωστόσο, ακόμη και σε αυτές τις ελεγχόμενες συνθήκες, η υπεροχή των θηλυκών παραμένει.
Αυτό δείχνει ότι το περιβάλλον παίζει ρόλο, αλλά όχι καθοριστικό — οι ρίζες του φαινομένου είναι βαθιά εξελικτικές.
Ένα φαινόμενο με μέλλον
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι, παρά την πρόοδο της ιατρικής και τη βελτίωση του τρόπου ζωής, η διαφορά μακροζωίας μεταξύ των φύλων είναι απίθανο να εξαφανιστεί.
Πρόκειται, όπως αναφέρουν, για ένα χαρακτηριστικό που διαμόρφωσε η φύση και θα συνεχίσει να παραμένει, αντανακλώντας χιλιάδες χρόνια εξέλιξης στα γονίδια και τη συμπεριφορά των ειδών.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!