Αν γνωρίζετε πέντε ανθρώπους, οι πιθανότητες είναι ότι τουλάχιστον ένας από αυτούς ζει με κάποια ψυχική διαταραχή. Περισσότεροι από 8,5 εκατομμύρια στην Αυστραλία θα χρειαστούν κάποια στιγμή στη ζωή τους θεραπεία για κατάθλιψη, άγχος, χρήση ουσιών ή ψύχωση. Ωστόσο, ένα ανησυχητικό στοιχείο είναι πως όσοι πάσχουν από ψυχική ασθένεια πεθαίνουν κατά μέσο όρο περισσότερα από δέκα χρόνια νωρίτερα από όσους δεν χρειάζονται ψυχιατρική υποστήριξη.
Στην Αυστραλία, τα άτομα ηλικίας 15–74 ετών που λαμβάνουν θεραπεία για ψυχική νόσο αποτελούν περίπου το 22% του συνολικού πληθυσμού, αλλά ευθύνονται σχεδόν για το 49% όλων των πρόωρων θανάτων. Και η πλειονότητα αυτών των θανάτων οφείλεται σε προλήψιμα σωματικά προβλήματα υγείας.
Η ζωή των υπολοίπων διαρκεί περισσότερο
Τα τελευταία 30 χρόνια, οι Αυστραλοί συνολικά απολαμβάνουν αύξηση του προσδόκιμου ζωής κατά πέντε έως έξι χρόνια, χάρη στις βελτιώσεις στην ιατρική φροντίδα, τη μείωση του καπνίσματος και την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία σοβαρών ασθενειών όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Όμως, αυτή η πρόοδος δεν έχει αγγίξει τους ανθρώπους με ψυχικές ασθένειες, με αποτέλεσμα το χάσμα στο προσδόκιμο ζωής να διευρύνεται συνεχώς.
Οι έρευνες δείχνουν ότι άτομα με σοβαρές ψυχικές ασθένειες, όπως η ψύχωση, πεθαίνουν κατά μέσο όρο 14 χρόνια νωρίτερα από τον γενικό πληθυσμό. Όσοι πάσχουν από κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές ζουν 9–13 χρόνια λιγότερο.
Από τι πεθαίνουν οι άνθρωποι με ψυχική ασθένεια;
Αντίθετα με ό,τι πολλοί πιστεύουν, το χάσμα στο προσδόκιμο ζωής δεν οφείλεται κυρίως στις αυτοκτονίες. Οι αυτοκτονίες αντιστοιχούν μόλις στο 1,6% των θανάτων αυτής της ομάδας, ενώ οι κύριες αιτίες πρόωρου θανάτου είναι προλήψιμες σωματικές παθήσεις, όπως:
- ο καρκίνος,
- οι καρδιακές παθήσεις,
- τα αναπνευστικά νοσήματα, και
- ο σακχαρώδης διαβήτης.
Μια πρόσφατη μελέτη του 2024, που βασίστηκε σε εθνικά δεδομένα, έδειξε ότι τα άτομα με ψυχική ασθένεια έχουν 2 έως 6 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα λόγω χρόνιων ασθενειών. Για παράδειγμα, είναι 5–6 φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από καρκίνο του μαστού ή του προστάτη και 4 φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από διαβήτη. Συνολικά, αυτό μεταφράζεται σε περίπου 16.658 προλήψιμους θανάτους κάθε χρόνο στην Αυστραλία.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Πολλοί αλληλένδετοι παράγοντες οδηγούν σε αυτή την ανισότητα στην υγεία:
- Διάκριση και προκατάληψη,
- Κοινωνικοοικονομικά εμπόδια,
- Παρενέργειες φαρμάκων, και
- Συμπτώματα της ίδιας της ψυχικής ασθένειας.
Τα άτομα με ψυχική ασθένεια συχνά αντιμετωπίζονται με δυσπιστία από το υγειονομικό προσωπικό. Όταν αναφέρουν σωματικά προβλήματα, συχνά δεν γίνονται πιστευτά ή θεωρείται ότι υπερβάλλουν. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «διαγνωστική σκίαση» (diagnostic overshadowing): η ψυχική ασθένεια «σκεπάζει» τα υπόλοιπα προβλήματα υγείας, τα οποία παραμελούνται ή δεν αντιμετωπίζονται έγκαιρα.
Επιπλέον, οι ασθενείς αυτοί είναι λιγότερο πιθανό να εμβολιαστούν ή να συμμετάσχουν σε προληπτικούς ελέγχους (π.χ. για καρκίνο ή καρδιοπάθειες), κάτι που οδηγεί σε καθυστερημένη διάγνωση και χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης. Τα προβλήματα επιτείνονται όταν υπάρχουν δυσκολίες πρόσβασης, όπως έλλειψη μεταφορικού μέσου, κοινωνική απομόνωση ή φτώχεια. Αυτοί οι παράγοντες εντείνουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Τέλος, ορισμένα φάρμακα, όπως τα αντιψυχωσικά, προκαλούν μακροχρόνιες παρενέργειες – για παράδειγμα αύξηση βάρους και παχυσαρκία – που με τη σειρά τους αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακών και μεταβολικών νοσημάτων.
Τι πρέπει να αλλάξει
Η υγεία είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Αν η Αυστραλία θέλει να τηρήσει τις δεσμεύσεις της απέναντι στα Ηνωμένα Έθνη και να μειώσει τους προλήψιμους θανάτους, πρέπει να διασφαλίσει ότι τα άτομα με ψυχική ασθένεια θα απολαμβάνουν την ίδια ποιότητα φροντίδας με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Αυτό σημαίνει:
- Εκπαίδευση του υγειονομικού προσωπικού για τους αυξημένους κινδύνους πρόωρου θανάτου.
- Αντιμετώπιση του στίγματος και των προκαταλήψεων στην ιατρική φροντίδα.
- Καλύτερη συνεργασία μεταξύ γενικών ιατρών (GPs) και κοινοτικών ομάδων ψυχικής υγείας.
- Συμμετοχή των ίδιων των ασθενών στον σχεδιασμό πολιτικών και υπηρεσιών υγείας.
- Επιπλέον, χρειάζονται εθνικά προγράμματα εμβολιασμού, διακοπής καπνίσματος και προσυμπτωματικού ελέγχου που να στοχεύουν ειδικά τα άτομα με ψυχικές ασθένειες.
Η τακτική παρακολούθηση και αξιολόγηση αυτών των προγραμμάτων θα δείξει εάν μειώνεται πράγματι το χάσμα στο προσδόκιμο ζωής.
Ο ρόλος μας ως κοινωνία
Ο καθένας μας μπορεί να συμβάλει – είτε είμαστε φίλοι, συγγενείς, φροντιστές ή επαγγελματίες υγείας. Μπορούμε να ρωτήσουμε:
- Πότε έκανε τελευταία φορά το άτομο έναν πλήρη ιατρικό έλεγχο;
- Έχει πραγματοποιήσει εξετάσεις για καρκίνο ή έχει κάνει τα απαραίτητα εμβόλια;
- Χρειάζεται στήριξη για να πάει σε γιατρό ή να κλείσει ραντεβού;
Ακόμη και μια απλή πράξη φροντίδας – όπως να συνοδεύσουμε κάποιον σε έναν γιατρό – μπορεί να σώσει ζωές. Η μείωση του χάσματος στη ζωή και την υγεία των ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες δεν είναι απλώς ιατρική υπόθεση, αλλά υπόθεση δικαιοσύνης, ισότητας και ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!