Φυματίωση: Οι συνέπειες από τις περικοπές στη διεθνή βοήθεια

Σε έναν κόσμο όπου η φυματίωση παραμένει μία από τις πιο επικίνδυνες λοιμώδεις ασθένειες, η σταθερή χρηματοδότηση για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας. Πρόσφατα, όμως, έχουν γίνει σημαντικές περικοπές στη διεθνή βοήθεια που χρηματοδοτεί προγράμματα κατά της TB, κάτι που απειλεί να τινάξει στον αέρα τις προσπάθειες που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες. Τα στοιχεία είναι σαφή: αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα τα κενά στη χρηματοδότηση, εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και θάνατοι από φυματίωση θα αυξηθούν κατακόρυφα τα επόμενα χρόνια.

Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα

Πολλές χώρες με μεγάλο βαρύ φορτίο φυματίωσης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την βοήθεια από το εξωτερικό για να συντηρήσουν τα προγράμματα υγείας τους. Η χρηματοδότηση αυτή καλύπτει θεμελιώδεις ανάγκες: εργαστήρια διάγνωσης, φάρμακα, θεραπευτικά σχήματα, υποστήριξη για τα πιο ευάλωτα στρώματα του πληθυσμού, καθώς και για τους συνδυασμένους κινδύνους από φυματίωση και άλλες ασθένειες όπως HIV.

Με τις περικοπές όμως, πολλά από αυτά τα προγράμματα αντιμετωπίζουν άμεσο κίνδυνο διακοπής της λειτουργίας τους. Η μείωση της υποστήριξης έχει ήδη οδηγήσει σε διακοπές στην πρόσβαση σε διάγνωση και θεραπεία, ιδιαίτερα για φυματίωση που είναι ανθεκτική στα φάρμακα ή συνυπάρχει με HIV. Αυτό δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα γιατί όταν η διάγνωση καθυστερεί ή η θεραπεία διακόπτεται, αυξάνονται οι πιθανότητες διασποράς της νόσου, εξέλιξης σε πιο επικίνδυνες μορφές και θανάτου.

Πιθανοί αριθμοί και σενάρια

Οι ερευνητές προσομοίωσαν τουλάχιστον τρία σενάρια για το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση:

• Σε ένα πιο ήπιο σενάριο όπου οι υπηρεσίες θα επαναλειτουργήσουν μέσα σε λίγους μήνες, προβλέπεται μια σχετική αύξηση των νέων περιπτώσεων και των θανάτων, αλλά με το μεγαλύτερο μέρος των υπηρεσιών να ανακάμπτει γρήγορα, ώστε να περιοριστεί η ζημιά.

• Βαθύτερα σενάρια, όπου οι περικοπές διαρκούν περισσότερο — για ένα έτος ή περισσότερο — δείχνουν πολύ χειρότερη εικόνα: χιλιάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες επιπλέον περιπτώσεις φυματίωσης, δυσχερής πρόσβαση σε θεραπεία, αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών και μεταδοτικότητας.

• Το πιο δυσμενές σενάριο προβλέπει ότι, αν η μείωση χρηματοδότησης παραμείνει χωρίς αποκατάσταση, θα υπάρξει εκθετική αύξηση σε νέες μολύνσεις και θανάτους μεταξύ 2025 και 2030. Σε αυτό το σενάριο, τα κενά στα προγράμματα θα διαρκέσουν, με συνέπειες που θα επεκτείνονται πέρα από τα όρια των χωρών που σήμερα θεωρούνται “υψηλού φορτίου”.

Ακόμα και μικρότερες περικοπές φαίνεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο: η μερική μείωση της χρηματοδότησης προβλέπεται να οδηγήσει σε σημαντικό αριθμό πρόσθετων θυμάτων — αν και όχι τόσο τραγικό όσο στα χειρότερα σενάρια.

Ποιες περιοχές και ποιες ομάδες επηρεάζονται περισσότερο

Οι χώρες με ήδη υψηλό αριθμό περιπτώσεων φυματίωσης, συχνά με φτωχά ή μεσαίου εισοδήματος συστήματα υγείας, είναι οι πιο ευάλωτες. Εκεί όπου η διεθνής βοήθεια αποτελούσε μεγάλο ή τον κύριο φορέα για τα προγράμματα TB, η μείωση της χρηματοδότησης οδηγεί σε περισσότερα εμπόδια για πρόσβαση σε θεραπεία και φροντίδα.

Επιπλέον, οι άνθρωποι σε φτωχές κοινότητες, όσοι ζουν σε απομακρυσμένες ή υποβαθμισμένες περιοχές, οι οποίοι δεν έχουν σταθερή πρόσβαση σε υγειονομικές δομές ή οικονομικούς πόρους — αυτοί αναμένεται να πληγούν δυσανάλογα. Τέτοιοι παράγοντες συνεισφέρουν στη διατήρηση της νόσου, στη διάδοση και στην εμφάνιση ανθεκτικών μορφών.

Επιπτώσεις στην προσπάθεια κατάργησης της φυματίωσης ως παγκόσμιου προβλήματος

Οι διεθνείς στόχοι για την εξάλειψη της φυματίωσης έως το 2030 καθίστανται όλο και πιο δυσεπίτευκτοι αν δεν υπάρξει σταθερή χρηματοδότηση. Τα προγράμματα πρόληψης, τα εμβόλια, οι διαγνωστικές εξετάσεις και η έρευνα για νέες θεραπείες και εμβόλια κινδυνεύουν να μείνουν πίσω. Η έλλειψη χρηματοδότησης επίσης επιβραδύνει την ανάπτυξη εφησυχασμού σε τομείς όπως η αντίσταση στα αντιβιοτικά. Όταν οι ασθενείς δεν ολοκληρώνουν τη θεραπεία ή αντιμετωπίζουν διακοπές, η πιθανότητα να αναπτυχθούν στελέχη της TB που δεν ανταποκρίνονται σε συνήθη φάρμακα αυξάνεται.

Τι μπορεί να γίνει τώρα

Για να αποφευχθεί η καταστροφή, απαιτούνται άμεσες δράσεις:

1. Αναπλήρωση χρηματοδότησης: Οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί πρέπει να καλύψουν τα κενά που δημιουργήθηκαν, είτε με επιστροφή στην προηγούμενη υποστήριξη, είτε με νέες πηγές χρηματοδότησης.

2. Διασφάλιση συνέχειας των υπηρεσιών: Τα προγράμματα πρέπει να διατηρήσουν τη λειτουργία τους, ειδικά διάγνωση και θεραπεία, ώστε να μην χαθούν οι πρόοδοι που έχουν επιτευχθεί.

3. Εστίαση σε ευπαθείς πληθυσμούς: Ειδική βοήθεια και εργαλεία πρέπει να απευθυνθούν σε κοινότητες με μεγαλύτερο κίνδυνο, ώστε να αποφευχθεί η αύξηση της ανισότητας.

4. Ένταση της έρευνας και της καινοτομίας: Αναπτυξιακές εργασίες για νέα φάρμακα, καλύτερα εμβόλια, πιο ευαίσθητες διαγνωστικές μέθοδοι είναι ζωτικής σημασίας. Χωρίς αυτές, το σύστημα αντιμετώπισης της φυματίωσης θα παραμένει ευάλωτο.

Οι περικοπές στη διεθνή χρηματοδότηση των προγραμμάτων κατά της φυματίωσης είναι περισσότερο από ένα διοικητικό ή οικονομικό θέμα: αφορούν ανθρώπινες ζωές. Η φυματίωση δεν κάνει διακρίσεις — αλλά οι επιπτώσεις των περικοπών αυτές σαφώς πλήττουν περισσότερο τις φτωχότερες χώρες και τις πιο ευάλωτες ομάδες. Αν δεν αντιστραφεί σύντομα αυτή η πορεία, οι στόχοι για έναν κόσμο χωρίς φυματίωση έως το 2030 θα απομακρυνθούν ακόμη περισσότερο. Η προστασία της δημοσίας υγείας δεν είναι μόνο θέμα οικονομικής υποστήριξης — είναι ζήτημα δικαιοσύνης και ανθρώπινης αξιοπρέπειας.