Φλεγμονή στην εγκυμοσύνη: Το κρυφό αποτύπωμα στο μυαλό του παιδιού

Η φλεγμονή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να επιδράσει στη νευρολογική ανάπτυξη του εμβρύου και να δημιουργήσει αυξημένες πιθανότητες για εμφάνιση άγχους στις απογόνους, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη. Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικές διαπιστώσεις και οι πιθανές επιπτώσεις αυτής της έρευνας.

Τι έδειξε η μελέτη

• Ερευνητές χρησιμοποίησαν πειραματικό μοντέλο με ποντίκια που παρουσίαζαν μη φυσιολογική ανοσοποιητική δραστηριότητα κατά την εγκυμοσύνη — δηλαδή, αύξηση της φλεγμονώδους αντίδρασης στο μητρικό σώμα.

• Οι απόγονοι που αναπτύχθηκαν σε τέτοιες προϋποθέσεις έδειξαν συμπεριφορές που συνδέονται με άγχος: αποφεύγουν ανοικτούς χώρους, αντιδρούν υπερβολικά προς ερεθίσματα που αντιλαμβάνονται ως απειλητικά.

• Οι μη φυσιολογικές αλλαγές εντοπίστηκαν στον ventral dentate gyrus (vDG) του ιπποκάμπου, μία περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την εκτίμηση της απειλής από το περιβάλλον.

Μηχανισμός: Επιγενετικές αλλαγές

• Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μελέτες επ’ επιγονιδιακού επιπέδου: εντόπισαν μεταβολές στην DNA μεθυλίωση (δηλαδή στις χημικές σημάνσεις που ρυθμίζουν ποια γονίδια ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται), χωρίς να αλλάζει η ίδια η γενετική πληροφορία.

• Αυτές οι αλλαγές ήταν ιδιαίτερα εμφανείς σε περιοχές του γονιδιώματος που ελέγχουν τις συναπτικές συνδέσεις — δηλαδή τις συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων.

• Μερικοί νευρώνες επηρεάστηκαν περισσότερο από άλλους. Όταν τα ποντίκια εκτέθηκαν σε απειλητικά περιβάλλοντα, οι πλέον “προγραμματισμένοι” νευρώνες έδειξαν υπερδραστηριότητα — ενεργοποιήθηκαν πριν η κατάσταση γίνει εμφανώς επικίνδυνη, σαν να “προβλέπουν” την απειλή.

Επιπτώσεις και πιθανές εφαρμογές

• Η έρευνα δείχνει έναν πιθανό βιολογικό σύνδεσμο ανάμεσα στις συνθήκες που βιώνει η μητέρα κατά την εγκυμοσύνη και στην ευαισθησία των απογόνων σε άγχος. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση του πώς αναπτύσσονται διαταραχές άγχους ή άλλες ψυχικές καταστάσεις.

• Οι επιγενετικές αλλαγές θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως πρώιμα βιοδείκτες κινδύνου (biomarkers). Αν μπορούμε να εντοπίσουμε ποιες είναι αυτές οι αλλαγές σε ανθρώπους, ίσως να είναι δυνατόν να προβλεφθεί έγκαιρα ποια παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο άγχους.

• Επιπλέον, αυτά τα ευρήματα ανοίγουν το δρόμο για πιθανές θεραπείες που θα στοχεύουν στην επιγενετική ρύθμιση ή στην τροποποίηση της λειτουργίας των επηρεασμένων νευρώνων, ώστε να μειωθεί η ευαισθησία στο άγχος.

Περιορισμοί και επόμενα βήματα

• Η μελέτη έγινε σε ποντίκια, και δεν είναι βέβαιο ότι όλα τα ευρήματα μεταφράζονται με ακρίβεια στον άνθρωπο.

• Δεν είναι ακόμη ξεκαθαρισμένο γιατί κάποια συγκεκριμένα κύτταρα επηρεάζονται περισσότερο από άλλα — ποιοι παράγοντες καθορίζουν ποια νευρικά κύτταρα θα “προγραμματιστούν” με αυτόν τον τρόπο.

• Χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση των μηχανισμών που οδηγούν σε αυτές τις αλλαγές ώστε να αναπτυχθούν πιθανές παρεμβάσεις.

Η φλεγμονή κατά την εγκυμοσύνη φαίνεται να έχει επίδραση πέρα από τη φυσική υγεία της μητέρας και του εμβρύου, επηρεάζοντας τη μελλοντική νευρολογική και ψυχική κατάσταση των απογόνων. Μέσω επιγενετικών μηχανισμών, ορισμένα εγκεφαλικά κύτταρα επαναπρογραμματίζονται έτσι ώστε να αντιδρούν πιο έντονα σε απειλές — κατάσταση που μπορεί να εκδηλωθεί ως άγχος. Αυτά τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν τη σημασία της φροντίδας της μητρικής υγείας και του ελέγχου των παραγόντων φλεγμονής κατά την εγκυμοσύνη, όχι μόνο για το άμεσο σωµατικό αποτέλεσμα αλλά και για τη μακροπρόθεσμη ψυχική υγεία των παιδιών.