Έξοδος κέρασμα: Πώς το «πορτοφόλι» επηρεάζει την ευτυχία μας

Όταν μια έξοδος απαιτεί προπληρωμή – όπως ένα εισιτήριο για τον κινηματογράφο, μια θεατρική παράσταση ή ένα θεματικό πάρκο – το ζήτημα του «ποιος πληρώνει» μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το κλίμα πριν καν ξεκινήσει η διασκέδαση. Η διαχείριση των εξόδων και το κέρασμα σε κοινωνικές περιστάσεις – είτε με συναδέλφους, στενούς φίλους ή νέες γνωριμίες – δεν είναι πάντα απλή υπόθεση. Συχνά δημιουργεί άβολες στιγμές και αλλάζει τη δυναμική της παρέας. Όμως, η έξοδος και η ψυχολογία πίσω από αυτό το φαινόμενο ίσως κρύβει εκπλήξεις, σύμφωνα με νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Psychology and Marketing.

Όταν πληρώνεις για άλλους… νιώθεις καλύτερα;

Η έρευνα δείχνει ότι, παρόλο που η πληρωμή για κάποιον άλλον μπορεί να επιβαρύνει οικονομικά, σε ορισμένες περιπτώσεις σε κάνει να νιώθεις περισσότερο ευτυχισμένος. Όμως αυτό δεν ισχύει πάντα. Η διαφορά έγκειται στο είδος της σχέσης που έχεις με το άλλο άτομο – φίλος, γνωστός, συνάδελφος.

Κέρασμα: Η οικονομία της εμπειρίας

Παρότι σε περιόδους οικονομικής στενότητας οι άνθρωποι στρέφονται προς υλικά αγαθά, η ψυχολογία δείχνει ότι οι εμπειρίες μας προσφέρουν μεγαλύτερη και διαρκέστερη ευτυχία. Και παρότι το κόστος ζωής παραμένει υψηλό, οι έρευνες δείχνουν πως πολλοί άνθρωποι – ειδικά στην Αυστραλία, σύμφωνα με τη μελέτη – συνεχίζουν να επενδύουν σε εμπειρίες. Αυτό συμβαίνει γιατί οι εμπειρίες, όπως μια έξοδος ή ένα ταξίδι, συνδέονται με κοινωνική αλληλεπίδραση, αναμνήσεις και συναισθηματική σύνδεση. Δεν είναι απλώς «υπηρεσίες» αλλά γεγονότα που θυμόμαστε. Μάλιστα, ποιον έχουμε μαζί μας, τι κουβέντες προκύπτουν ή κατά πόσο γνωρίζουμε τα ενδιαφέροντα του άλλου επηρεάζει την απόλαυση της εμπειρίας όσο και το ίδιο το περιεχόμενό της.

Μια έξοδος στον κινηματογράφο

Οι ερευνητές διεξήγαγαν τρία πειράματα με 2.640 συμμετέχοντες, βάζοντάς τους να φανταστούν ότι πηγαίνουν στον κινηματογράφο είτε με τον καλύτερό τους φίλο είτε με έναν απλό γνωστό. Οι μισοί έπρεπε να φανταστούν ότι μοιράζονται το κόστος του εισιτηρίου. Οι άλλοι μισοί ότι πληρώνουν για τον εαυτό τους και τον συνοδό τους. Έπειτα, απαντούσαν πώς θα ένιωθαν με αυτή την πληρωμή. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όταν η έξοδος γινόταν με στενό φίλο, οι συμμετέχοντες ήταν πιο ευτυχισμένοι όταν πλήρωναν για όλους, παρά όταν μοιράζονταν το κόστος. Όμως με έναν απλό γνωστό, ο τρόπος πληρωμής δεν είχε καμία επίδραση στην ευτυχία.

Οι διαφορετικές «νόρμες» της σχέσης

Με τους στενούς φίλους, υπάρχουν άγραφοι κανόνες αλληλοβοήθειας και κατανόησης, χωρίς την προσδοκία άμεσης ανταπόδοσης. Οι σχέσεις αυτές βασίζονται σε κοινοτικές νόρμες (communal norms), όπου το κίνητρο είναι η φροντίδα και η σύνδεση. Αντίθετα, με γνωστούς ή αγνώστους, ισχύουν ανταλλακτικές νόρμες (exchange norms): «δίνω-παίρνω», με προσδοκία ισορροπίας. Έτσι, αν πληρώσεις για κάποιον με τον οποίο δεν έχεις στενή σχέση, περιμένεις ανταπόδοση, και αν δεν έρθει, αυτό μειώνει το αίσθημα ικανοποίησης. Η μελέτη επιβεβαίωσε αυτό το μοτίβο: όσοι είχαν χαμηλές προσδοκίες ανταπόδοσης ένιωθαν περισσότερη ευτυχία όταν κάλυπταν τα έξοδα για φίλους. Όσοι περίμεναν ανταπόδοση, ένιωθαν λιγότερη ικανοποίηση.

Τι άλλο δοκιμάστηκε

Οι ερευνητές εξέτασαν και άλλους πιθανούς παράγοντες:

• Μήπως η πληρωμή για άλλον οδηγεί σε πιο άνετη συζήτηση;

• Μήπως κάνει τον άλλο να μας δει πιο θετικά;

• Ή μήπως ενισχύει τη σχέση;

Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν σημαντικές διαφορές. Φαίνεται ότι το βασικό στοιχείο είναι οι κοινωνικοί κανόνες που ισχύουν ανάλογα με τη σχέση, και όχι η ίδια η πράξη της πληρωμής.

Και τώρα τι σημαίνει αυτό για εμάς;

Ναι, το να πληρώνεις για τον φίλο σου στο σινεμά μπορεί να σε κάνει να νιώσεις καλύτερα – όχι όμως και να πληρώσεις για το ταξίδι του στην Ευρώπη. Η ευτυχία από τέτοιες χειρονομίες συνδέεται με μικρές, καθημερινές εμπειρίες και με τις σχέσεις που μας ενδιαφέρουν πραγματικά. Επιπλέον, αν ο φίλος σου ήδη σου χρωστάει χρήματα, το να ξαναπληρώσεις μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Η ευτυχία εξαρτάται, εν τέλει, όχι μόνο από την κίνηση αλλά και από τη συναισθηματική ισορροπία της σχέσης.