Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να σταματήσει τη χρηματοδότηση δύο από τους σημαντικότερους διεθνείς οργανισμούς δημόσιας υγείας, της Gavi, the Vaccine Alliance, και του Global Fund, έως το 2030. Η πιθανή αυτή αλλαγή πολιτικής εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια της ΕΕ να ανακατευθύνει την εξωτερική της βοήθεια προς τομείς όπου μπορεί να ασκήσει μεγαλύτερη πολιτική επιρροή.
Σύμφωνα με εσωτερικό έγγραφο που διέρρευσε και επικαλείται το Euractiv, το οποίο προετοιμάστηκε για τον Επίτροπο Διεθνών Εταιρικών Σχέσεων Γιόζεφ Σίκελα (Jozef Síkela), η ΕΕ «θα πρέπει να επικεντρωθεί σε ταμεία στα οποία μπορεί πραγματικά να διαμορφώσει τη διακυβέρνηση και τις αποφάσεις».
Μια στροφή στην ευρωπαϊκή αναπτυξιακή πολιτική
Η πρόταση αυτή έρχεται σε μια περίοδο παγκόσμιας υποχώρησης των κονδυλίων για την αναπτυξιακή βοήθεια, με πολλές κυβερνήσεις να αναπροσανατολίζουν τις δαπάνες τους προς την άμυνα ή άλλες εσωτερικές προτεραιότητες.
Από το 2021, η ΕΕ έχει συνεισφέρει περίπου 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε παγκόσμια ταμεία, εκ των οποίων 1,5 δισ. ευρώ μέσω των υπηρεσιών του ΟΗΕ και 1,5 δισ. ευρώ σε 152 ταμεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ωστόσο, η χρηματοδότηση για την παγκόσμια υγεία έχει μειωθεί σταθερά τα τελευταία χρόνια.
Η τάση αυτή δεν αφορά μόνο την Ευρώπη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη περικόψει σημαντικά τη χρηματοδότηση προς τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και την USAID, ενώ ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε αναστείλει τη στήριξη προς τη Gavi και το Global Fund. Αντίστοιχες περικοπές έχουν κάνει και χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και το Βέλγιο, περιορίζοντας τη συνεισφορά τους στην αναπτυξιακή βοήθεια (ODA).
Οι συνέπειες για Gavi και Global Fund
Οι δύο οργανισμοί που ενδέχεται να πληγούν περισσότερο από την απόφαση της ΕΕ έχουν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διάσωση ζωών παγκοσμίως.
Η Gavi στοχεύει στη βελτίωση της πρόσβασης στα εμβόλια για τα παιδιά σε φτωχές χώρες, ενώ το Global Fund μάχεται κατά της φυματίωσης, του AIDS και της ελονοσίας.
Μέχρι σήμερα, οι οργανισμοί αυτοί υπολογίζουν ότι έχουν σώσει πάνω από 90 εκατομμύρια ζωές μέσω προγραμμάτων εμβολιασμού, πρόληψης και θεραπείας ασθενειών όπως ο Ebola, η πολιομυελίτιδα, η διφθερίτιδα και το mpox (πρώην ευλογιά των πιθήκων). Επίσης, το Global Fund έχει συμβάλει σημαντικά στη διάθεση προφυλακτικής θεραπείας κατά του HIV (PrEP) σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.
Ωστόσο, η ΕΕ εξετάζει τώρα την εισαγωγή ρήτρας λήξης χρηματοδότησης (“sunset clause”) για τέτοιου είδους «επικαλυπτόμενες πρωτοβουλίες», προκειμένου να κατευθύνει τα κονδύλια της σε νέες δράσεις με μεγαλύτερη πολιτική προστιθέμενη αξία.
Πίεση και νέες προτεραιότητες
Η ΕΕ, ως ένας από τους μεγαλύτερους παρόχους αναπτυξιακής βοήθειας παγκοσμίως, αναγνωρίζει ότι η πολιτική της επιρροή δεν ανταποκρίνεται στο οικονομικό της βάρος. Το εσωτερικό έγγραφο της Επιτροπής υπογραμμίζει την ανάγκη να γίνει η ευρωπαϊκή βοήθεια πιο “στρατηγική” και προσανατολισμένη στα ευρωπαϊκά συμφέροντα.
Η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει ήδη προαναγγείλει την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Ανθεκτικότητα στην Υγεία (Global Health Resilience Initiative), καλώντας την Ευρώπη να «αναλάβει ηγετικό ρόλο εκεί όπου άλλοι αποσύρονται». Παράλληλα, παρουσίασε το Global Gateway Investment Hub, έναν νέο μηχανισμό για τη διευκόλυνση επενδύσεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με στόχο την ενίσχυση των ευρωπαϊκών συμφερόντων στο εξωτερικό.
Στο πλαίσιο του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2028–2034, η ΕΕ σκοπεύει να επικεντρωθεί περισσότερο στην προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και στη χρηματοδότηση έργων με σαφή γεωπολιτικό αντίκτυπο.
Η αβεβαιότητα για το μέλλον των ταμείων
Η Gavi, σε πρόσφατη έκθεση προγραμματισμού, παραδέχεται ότι δεν έχει σαφές σχέδιο αποχώρησης από τις χώρες που εξυπηρετεί. Αντίθετα, δηλώνει ότι ο απώτερος στόχος της είναι να «καταστεί άχρηστη» βοηθώντας τα φτωχότερα κράτη να αποκτήσουν αυτονομία στην παραγωγή και διανομή εμβολίων — μια διαδικασία που δεν έχει ακόμη χρονοδιάγραμμα.
Παρά τις προκλήσεις, οι οργανισμοί συνεχίζουν να αναζητούν νέα χρηματοδότηση. Η Gavi διοργάνωσε πρόσφατα εκδήλωση στις Βρυξέλλες για τη συγκέντρωση κεφαλαίων για την περίοδο 2026–2030, εξασφαλίζοντας 9,5 δισ. δολάρια (περίπου 8,1 δισ. ευρώ), συμπεριλαμβανομένης μιας ευρωπαϊκής συνεισφοράς 360 εκατ. ευρώ. Το ποσό ωστόσο υπολείπεται του αρχικού στόχου των 11,9 δισ. δολαρίων.
Το Global Fund θα πραγματοποιήσει τη δική του εκδήλωση επαναχρηματοδότησης στα τέλη Νοεμβρίου, σε μια προσπάθεια να καλύψει τα ελλείμματα που έχουν δημιουργηθεί από τη μείωση των διεθνών δωρεών.
Ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για την παγκόσμια υγεία
Αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμείνει στα σχέδιά της, η απόφαση θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει το τοπίο της παγκόσμιας υγείας, αφήνοντας τεράστια κενά στη χρηματοδότηση κρίσιμων προγραμμάτων εμβολιασμού και πρόληψης ασθενειών.
Παράλληλα, αναδεικνύεται ένα δύσκολο δίλημμα: πώς να ισορροπήσει η ΕΕ ανάμεσα στην ανάγκη για πολιτική επιρροή και στην ηθική υποχρέωση να στηρίζει τη δημόσια υγεία παγκοσμίως.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει ότι διατηρεί «ανοιχτή και ειλικρινή συνεργασία» με τους οργανισμούς, λαμβάνοντας υπόψη «τους περιορισμένους πόρους και τη μετατόπιση των προτεραιοτήτων προς την ενδυνάμωση των εθνικών συστημάτων υγείας».
Το μέλλον της παγκόσμιας υγείας, όμως, ενδέχεται να εξαρτάται από το αν η Ευρώπη θα επιλέξει να παραμείνει πυλώνας διεθνούς αλληλεγγύης ή να στραφεί σε μια πιο γεωπολιτικά υπολογισμένη προσέγγιση.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!