Επινεφρίδια: Όταν η ίαση “στρέφεται” εναντίον μας

Μια νέα μελέτη από το Karolinska Institutet, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό npj Precision Oncology, αποκαλύπτει μια διπλή όψη της βιολογίας για τα επινεφρίδια: τα ίδια κύτταρα που συμβάλλουν στην αναγέννηση των ορμονοπαραγωγών ιστών ενδέχεται, υπό ορισμένες συνθήκες, να αποτελούν την απαρχή καρκινικών όγκων.

Ανακάλυψη που αλλάζει την κατανόηση της λειτουργίας των επινεφριδίων

Οι ερευνητές εντόπισαν ότι ένα είδος κυττάρων υποστήριξης στον φλοιό των επινεφριδίων, γνωστά ως sustentacular cells (κύτταρα υποστήριξης), έχουν ιδιότητες παρόμοιες με εκείνες των βλαστοκυττάρων. Αυτά τα κύτταρα, όπως διαπιστώθηκε, μπορούν να αναγεννούν τα χρωμαφινικά κύτταρα — τα κύτταρα που παράγουν τις ορμόνες του στρες, αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη.

Ωστόσο, οι ίδιες αυτές δομές, που υπό φυσιολογικές συνθήκες υποστηρίζουν την αποκατάσταση του ιστού, μπορεί να αποτελέσουν το σημείο έναρξης ορισμένων μορφών καρκίνου, όπως οι παραγαγγλιώματα — σπάνιοι όγκοι των επινεφριδίων.

Η επικεφαλής της μελέτης, Susanne Schlisio, από το Τμήμα Ογκολογίας-Παθολογίας του Karolinska Institutet, εξηγεί: «Ανακαλύψαμε ότι αυτά τα γλοιοειδή κύτταρα όχι μόνο συμβάλλουν στη διατήρηση του υγιούς ιστού, αλλά σε ορισμένους όγκους φέρουν το ίδιο γενετικό γεγονός που προκαλεί την ανάπτυξη του καρκίνου».

Από την αναγέννηση στην καρκινογένεση

Οι ερευνητές εστίασαν σε ασθενείς με γενετικές μεταλλάξεις VHL (Von Hippel-Lindau), οι οποίες συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης όγκων. Στους όγκους αυτούς, ορισμένα κύτταρα υποστήριξης εμφάνισαν απώλεια του χρωμοσώματος 3p – το λεγόμενο “δεύτερο πλήγμα” που οδηγεί στην απενεργοποίηση του γονιδίου VHL.

Ο Δρ. Michael Mints, συν-συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε: «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι αυτά τα κύτταρα μπορεί να αποτελούν την αρχική πηγή ορισμένων παραγαγγλιωμάτων. Πρόκειται για ένα κρίσιμο βήμα κατανόησης της βιολογίας των όγκων των επινεφριδίων».

Με τη χρήση προηγμένων γενετικών τεχνικών ιχνηλάτησης σε ποντίκια και ανάλυσης μονοκυττάρων σε ανθρώπινους ιστούς, η ερευνητική ομάδα απέδειξε ότι τα sustentacular cells συνεχίζουν να δημιουργούν χρωμαφινικά κύτταρα και μετά τη γέννηση — κάτι που έως τώρα θεωρούνταν ότι συμβαίνει μόνο κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη.

Ένας μοριακός “διακόπτης” ανάμεσα στην επούλωση και τον καρκίνο

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της μελέτης ήταν η ανακάλυψη ενός μοριακού μηχανισμού-διακόπτη που καθορίζει την πορεία των κυττάρων υποστήριξης. Ο μηχανισμός βασίζεται στην αλληλεπίδραση των πρωτεϊνών DLK1 και NOTCH, οι οποίες φαίνεται να καθοδηγούν τα κύτταρα είτε προς υγιή αναγέννηση είτε προς καρκινογένεση.

«Αυτός ο διακόπτης μπορεί να αποτελέσει νέο στόχο για την εξατομικευμένη ιατρική», εξηγεί η Schlisio. «Αν μπορέσουμε να ελέγξουμε τη λειτουργία του, ίσως να μπορούμε να ενισχύσουμε την επούλωση ή να αποτρέψουμε τη δημιουργία όγκων». Η Δρ. Petra Bullová, πρώτη συγγραφέας της μελέτης, πρόσθεσε: «Η έκφραση της DLK1 τόσο στα υγιή χρωμαφινικά κύτταρα όσο και στα παραγαγγλιώματα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Η DLK1 έχει ήδη εντοπιστεί ως ανοσοθεραπευτικός στόχος στον νευροβλάστωμα, όπου η σίγηση του γονιδίου προάγει τη διαφοροποίηση των κυττάρων».

Το “παράθυρο ευαλωτότητας” της ανάπτυξης

Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η ικανότητα που έχουν τα επινεφρίδια να αναγεννούν ιστό μετά τη γέννηση μπορεί να δημιουργεί ένα παράθυρο ευαλωτότητας. Σε αυτό το στάδιο, εάν υπάρξουν γενετικές μεταλλάξεις, μπορεί να ενεργοποιηθούν μηχανισμοί που οδηγούν σε καρκινική μετάλλαξη. Έτσι, τα κύτταρα υποστήριξης δεν είναι απλώς «παθητικοί βοηθοί» του ιστού, αλλά ενεργοί ρυθμιστές που μπορούν να στραφούν προς δύο αντίθετες κατευθύνσεις: την επούλωση ή την ασθένεια.

Επιπτώσεις και μελλοντικές προοπτικές

Η ανακάλυψη αυτή αλλάζει ριζικά τον τρόπο που οι επιστήμονες αντιλαμβάνονται την προέλευση των όγκων των επινεφριδίων. Η διπλή φύση των sustentacular cells —ως παράγοντες επούλωσης αλλά και πιθανοί πυροδότες καρκίνου— ανοίγει νέους δρόμους για προληπτικές παρεμβάσεις και στοχευμένες θεραπείες. Η κατανόηση του μοριακού «διακόπτη» DLK1-NOTCH θα μπορούσε να επιτρέψει στο μέλλον θεραπείες ακριβείας, οι οποίες θα ελέγχουν ποια πορεία θα ακολουθούν τα κύτταρα: αναγέννηση ή καρκινογένεση.

Η μελέτη του Karolinska Institutet δείχνει ότι η ίδια βιολογική διαδικασία που υποστηρίζει την επανόρθωση του οργανισμού μπορεί, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, να γίνει πηγή καρκίνου. Αυτή η νέα γνώση ανοίγει τον δρόμο για καινοτόμες στρατηγικές στην ογκολογία και την αναγεννητική ιατρική. Όπως τονίζει η ερευνητική ομάδα: «Τα κύτταρα υποστήριξης των επινεφριδίων δεν είναι πλέον απλοί θεατές. Είναι πρωταγωνιστές — άλλοτε της επούλωσης, άλλοτε της ασθένειας.»