Σοβαρά ερωτήματα για την ασφάλεια, τη διαφάνεια και το ρυθμιστικό πλαίσιο της ευρωπαϊκής αγοράς δωρεάς σπέρματος εγείρει η υπόθεση δότη από τη Δανία, τα δείγματα του οποίου χρησιμοποιούνταν για περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια, οδηγώντας στη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών σε δεκατέσσερις ευρωπαϊκές χώρες.
Τον Νοέμβριο του 2023, οι ευρωπαϊκές υγειονομικές αρχές μπλόκαραν τη χρήση του γεννητικού υλικού του συγκεκριμένου δότη, αφού επιβεβαιώθηκε ότι φέρει γενετική μετάλλαξη στο γονίδιο TP53, η οποία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κακοήθων νεοπλασιών. Η μετάλλαξη αυτή έχει ήδη εντοπιστεί σε αρκετούς από τους απογόνους του, προκαλώντας ανησυχία στις υγειονομικές αρχές και στις οικογένειες που εμπλέκονται.
Η υπόθεση αποκαλύφθηκε στο πλαίσιο διασυνοριακής έρευνας του Δικτύου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης (EBU), αναδεικνύοντας πώς η ελεύθερη διακίνηση γεννητικού υλικού εντός της Ευρώπης, σε συνδυασμό με την απουσία ενιαίου ευρωπαϊκού ή διεθνούς ορίου για τον μέγιστο αριθμό παιδιών ανά δότη, επέτρεψε τη μαζική διανομή των δειγμάτων σε 67 κλινικές σε δεκατέσσερις χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Η παρέμβαση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
Στην Ελλάδα, η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ) ενεργοποιήθηκε έπειτα από κοινοποίηση αναφοράς εξαιρετικού συμβάντος που αφορούσε τον συγκεκριμένο δότη, ο οποίος –αν και φαινομενικά υγιής– φέρει σε μωσαϊκό πρότυπο παραλλαγή άγνωστης κλινικής σημασίας στο γονίδιο TP53.
Σύμφωνα με την εισήγηση των καθηγητριών Μ. Σιμοπούλου και Μ. Γαζούλη προς το Εποπτικό Συμβούλιο της ΕΑΙΥΑ, η διεθνής βιβλιογραφία καταδεικνύει ότι μεταλλάξεις του γονιδίου TP53 στα κύτταρα της γαμετικής σειράς αποτελούν τη βασική αιτία του Συνδρόμου Li-Fraumeni, ενός σπάνιου αλλά σοβαρού κληρονομικού συνδρόμου που προδιαθέτει σε καρκίνους πρώιμης έναρξης.
Καθώς δεν μπορεί να αποκλειστεί ο κίνδυνος εμφάνισης κλινικής συμπτωματολογίας στους βιολογικούς απογόνους του δότη, το Εποπτικό Συμβούλιο της Αρχής αποφάσισε την καθολική απαγόρευση της διάθεσης και χρήσης του γεννητικού του υλικού στο μέλλον.
Παράλληλα, δόθηκαν σαφείς οδηγίες στις Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής να προχωρήσουν σε ενέργειες ενημέρωσης των ληπτών που έχουν πραγματοποιήσει κύκλους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με το συγκεκριμένο γεννητικό υλικό. Οι θεράποντες ιατροί καλούνται να συλλέξουν δεδομένα για την έκβαση των κυήσεων, τη γενική υγεία των παιδιών και να συστήσουν στοχευμένο μοριακό γονιδιακό έλεγχο των απογόνων.
Δεκαοκτώ παιδιά στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα στοιχεία, στην Ελλάδα έχουν γεννηθεί 18 παιδιά από το γεννητικό υλικό του συγκεκριμένου δότη, ενώ σε ορισμένες οικογένειες έχουν γεννηθεί περισσότερα του ενός τέκνα.
Όπως επισημαίνεται, ο δότης είχε υποβληθεί στους προβλεπόμενους ελέγχους βάσει της νομοθεσίας της χώρας προέλευσης. Ωστόσο, οι έλεγχοι αυτοί δεν περιλάμβαναν τον εντοπισμό σπάνιων κληρονομικών μεταλλάξεων στο συγκεκριμένο γονίδιο, γεγονός που αναδεικνύει τα κενά του ισχύοντος πλαισίου.
Γεωργιάδης: Ενημερώθηκαν όλες οι κλινικές
Αναφερόμενος στην υπόθεση, ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης δήλωσε ότι το υπουργείο έχει ήδη αποστείλει ενημέρωση σε όλες τις κλινικές και έχει ενεργοποιήσει τις προβλεπόμενες διαδικασίες μέσω της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
«Έχουμε εντοπίσει 18 παιδιά στην Ελλάδα που έχουν γεννηθεί από αυτόν τον δότη και ενδέχεται να φέρουν το συγκεκριμένο γονίδιο. Έχουν εκδοθεί εντολές ώστε να πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες εξετάσεις, για να γνωρίζουν οι γονείς εάν τα παιδιά τους φέρουν ή όχι τη μετάλλαξη», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ένα ευρωπαϊκό ζήτημα χωρίς κοινό πλαίσιο
Η υπόθεση επαναφέρει στο προσκήνιο το ζήτημα της απουσίας ενιαίων ευρωπαϊκών κανόνων για τη δωρεά γεννητικού υλικού, τον γενετικό έλεγχο δοτών και τον ανώτατο αριθμό απογόνων ανά δότη. Ειδικοί επισημαίνουν ότι η διασυνοριακή φύση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής καθιστά αναγκαία την ενίσχυση των ελέγχων, τη διαφάνεια και τη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού πλαισίου, προκειμένου να προστατεύονται τόσο οι λήπτες όσο και τα παιδιά που γεννιούνται μέσω αυτών των διαδικασιών.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!