ΔΕΠΥ: Τα social media μπορεί να βλάψουν την προσοχή των παιδιών

Παιδιά που αφιερώνουν σημαντικό χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να παρουσιάζουν σταδιακή μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης και ΔΕΠΥ. Αυτό είναι το βασικό εύρημα μιας μεγάλης μελέτης του Karolinska Institutet, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Pediatrics Open Science. Η έρευνα παρακολούθησε περισσότερα από 8.000 παιδιά ηλικίας 9 έως 14 ετών, εξετάζοντας πώς η καθημερινή ενασχόληση με ψηφιακά μέσα επηρεάζει τα συμπτώματα που συνδέονται με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).

Η άνοδος της χρήσης οθονών και η αύξηση των διαγνώσεων ΔΕΠΥ

Η χρήση ψηφιακών συσκευών έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία 15 χρόνια, μια περίοδο που συμπίπτει με την αύξηση των διαγνώσεων ΔΕΠΥ σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Σουηδία. Ερευνητές από το Karolinska Institutet και το Oregon Health & Science University ανέλαβαν να διερευνήσουν αν υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στις συνήθειες χρήσης οθονών και στην εμφάνιση συμπτωμάτων απροσεξίας ή υπερκινητικότητας.

Τι δείχνει η παρακολούθηση 8.324 παιδιών για τέσσερα χρόνια

Τα παιδιά ανέφεραν τον χρόνο που περνούσαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην τηλεόραση ή σε βιντεοπαιχνίδια, ενώ οι γονείς αξιολογούσαν τα επίπεδα προσοχής και παρορμητικότητας. Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης —όπως Instagram, Snapchat, TikTok, Facebook και άλλες— ξεχώρισαν ως ο μοναδικός ψηφιακός παράγοντας που συνδέεται με αυξημένα συμπτώματα απροσεξίας. Αντίθετα, δεν βρέθηκε κάποια ανάλογη συσχέτιση με την τηλεόραση ή τα βιντεοπαιχνίδια.

Γιατί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν την προσοχή

Σύμφωνα με τον καθηγητή γνωστικής νευροεπιστήμης Torkel Klingberg, τα κοινωνικά μέσα επιβάλλουν ένα συνεχές καθεστώς περισπασμών μέσω ειδοποιήσεων και μηνυμάτων. Ακόμη και η προσμονή ενός μηνύματος μπορεί να λειτουργήσει ως νοητική απόσπαση. Η φύση αυτών των εφαρμογών καθιστά πιο δύσκολο για τα παιδιά να διατηρούν εστιασμένη προσοχή, κάτι που ενδέχεται να εξηγεί τη συσχέτιση με την απροσεξία.

Ανάλυση χωρίς επηρεασμούς από κοινωνικούς ή γενετικούς παράγοντες

Η συσχέτιση που εντοπίστηκε δεν επηρεάστηκε από το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο ούτε από τη γενετική προδιάθεση των παιδιών για ΔΕΠΥ. Εξίσου σημαντικό είναι ότι τα παιδιά που ήδη εμφάνιζαν συμπτώματα απροσεξίας δεν αυξάνουν από μόνα τους τη χρήση κοινωνικών μέσων, κάτι που δείχνει ότι η σχέση φαίνεται να κινείται από τη χρήση προς τα συμπτώματα και όχι αντίστροφα. Παράλληλα, δεν διαπιστώθηκε αύξηση συμπεριφορών υπερκινητικότητας ή παρορμητικότητας.

Μικρή επίδραση σε ατομικό επίπεδο, μεγάλη σε επίπεδο πληθυσμού

Αν και η επίδραση στα επίπεδα προσοχής θεωρείται μικρή για κάθε παιδί ξεχωριστά, σε επίπεδο πληθυσμού οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι σημαντικές. Ο Klingberg επισημαίνει ότι η αύξηση των διαγνώσεων ΔΕΠΥ μπορεί εν μέρει να σχετίζεται με την αυξανόμενη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, παρά το γεγονός ότι η υπερκινητικότητα —βασικό σύμπτωμα της ΔΕΠΥ— δεν αυξήθηκε.

Οι συνέπειες για γονείς και φορείς χάραξης πολιτικής

Οι ερευνητές διευκρινίζουν ότι τα αποτελέσματα δεν σημαίνουν πως κάθε παιδί που χρησιμοποιεί κοινωνικά μέσα θα παρουσιάσει δυσκολίες συγκέντρωσης. Ωστόσο, υπογραμμίζουν την ανάγκη επανεξέτασης των ορίων ηλικίας, αλλά και του τρόπου σχεδιασμού των πλατφορμών. Η μελέτη δείχνει ότι ο μέσος χρόνος χρήσης αυξήθηκε από περίπου 30 λεπτά την ημέρα στα 9 χρόνια σε 2,5 ώρες στα 13, παρά το γεγονός ότι πολλές πλατφόρμες θέτουν ως ελάχιστο επιτρεπόμενο όριο ηλικίας τα 13 έτη.

Η ανάγκη για τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την ψηφιακή κατανάλωση

Ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης, Samson Nivins, επισημαίνει ότι τα ευρήματα μπορούν να βοηθήσουν γονείς και αρμόδιους φορείς να λαμβάνουν πιο ενημερωμένες αποφάσεις σχετικά με την υγιή και ισορροπημένη χρήση των ψηφιακών μέσων. Το ζήτημα αφορά άμεσα τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών, καθώς τα επόμενα χρόνια —όταν η χρήση κοινωνικών μέσων αυξάνεται— είναι κρίσιμα για τη διαμόρφωση δεξιοτήτων συγκέντρωσης.

Το επόμενο βήμα της έρευνας

Οι ερευνητές σχεδιάζουν τώρα να παρακολουθήσουν τα παιδιά μετά τα 14 τους χρόνια ώστε να διαπιστώσουν αν η συσχέτιση μεταξύ χρήσης κοινωνικών μέσων και απροσεξίας παραμένει ή ενισχύεται. Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από το Σουηδικό Συμβούλιο Έρευνας και το Ίδρυμα Τεκτονικού Σπιτιού για Παιδιά στη Στοκχόλμη, χωρίς να αναφερθούν συγκρούσεις συμφερόντων.