«Δεν είσαι μόνος»: Πόσο σημαντική είναι η κοινωνική στήριξη στους εφήβους

Η κοινωνική στήριξη μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου για παιδιά και εφήβους που έχουν βιώσει αρνητικές εμπειρίες παιδικής ηλικίας, όπως ο θάνατος ή η απουσία γονέα, η χρήση ουσιών στο οικογενειακό περιβάλλον ή η βία στην κοινότητα, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Georgia.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Epidemiology and Community Health, διαπίστωσε ότι η συνεχής ενθάρρυνση και στήριξη από οικογένεια και σχολείο καθ’ όλη την παιδική ηλικία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου, περιορίζοντας την ανάπτυξη καταστροφικών συμπεριφορών. Αντίθετα, τα παιδιά που αντιμετώπισαν αυτές τις δυσκολίες χωρίς κοινωνική στήριξη είχαν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου.

«Αυτό επιβεβαιώνει ότι είμαστε κοινωνικά όντα», σημειώνει η Janani Rajbhandari-Thapa, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο College of Public Health του UGA. «Χρειαζόμαστε κοινωνική στήριξη και ως φίλοι και μέλη της οικογένειας πρέπει να συνεχίσουμε να την ενισχύουμε. Η μελέτη δείχνει ότι το να είμαστε δίπλα στα παιδιά, ιδιαίτερα σε εκείνα που έχουν βιώσει δυσκολίες, έχει πραγματική σημασία».

Η πρώτη μελέτη που συνδέει κοινωνική στήριξη και πρόωρο θάνατο

Αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει το ρόλο της κοινωνικής στήριξης σε εφήβους με δυσμενείς εμπειρίες παιδικής ηλικίας, σε σχέση με τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη στοχευμένων παρεμβάσεων κοινωνικής στήριξης, ιδιαίτερα για ευάλωτες ομάδες νέων. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από το National Longitudinal Study of Adolescent to Adult Health, που παρακολούθησε περίπου 20.000 συμμετέχοντες σχολικής ηλικίας μέχρι την ενηλικίωση.

Στη μελέτη αυτή, οι εμπειρίες των εφήβων ηλικίας 11 έως 17 ετών συγκρίθηκαν με τα ποσοστά θνησιμότητας όταν οι συμμετέχοντες έφτασαν στα 40 τους. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά και οι έφηβοι που ανέφεραν δυσμενείς εμπειρίες και έλλειψη κοινωνικής στήριξης είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα πρόωρου θανάτου.

Η κοινωνική στήριξη ως κρίσιμο «μαξιλάρι»

Οι αρνητικές εμπειρίες παιδικής ηλικίας είναι πολύ συχνές και έχουν συσχετιστεί με πρόωρο θάνατο μέσω διαφορετικών μηχανισμών—συμπεριφορικών, ψυχικών ή φυσιολογικών. Όπως εξηγεί ο Kiran Thapa, επικεφαλής συγγραφέας και διδάκτορας επιδημιολογίας, «ασφαλείς και υποστηρικτικές σχέσεις κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία μπορούν να λειτουργήσουν ως κρίσιμο μαξιλάρι απέναντι σε αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις».

Έφηβοι με χαμηλή κοινωνική στήριξη είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν κατάθλιψη και άγχος, να ξεκινήσουν χρήση ουσιών και να εμπλακούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές για να αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις. Αυτές οι συμπεριφορές πιθανότατα συνέβαλαν στον υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Αντίθετα, οι έφηβοι που είχαν ισχυρή στήριξη από οικογένεια, συνομηλίκους ή σχολικό προσωπικό παρουσίασαν καλύτερη μακροπρόθεσμη επιβίωση.

Μορφές κοινωνικής στήριξης

Η μελέτη δείχνει ότι η στήριξη μπορεί να έρθει από διάφορες πηγές:

• Οικογένεια: Ποιοτικός χρόνος με το παιδί, συζήτηση για τα συναισθήματα και τις δυσκολίες του.

• Σχολείο: Δημιουργία κλίματος ένταξης και υποστήριξης, προγράμματα που προωθούν τη συναισθηματική ασφάλεια.

• Κοινότητα και ομάδες: Ενσωμάτωση σε σταθερές και υποστηρικτικές ομάδες, όπως λέσχες ή αθλητικές ομάδες.

Οι παρεμβάσεις σε επίπεδο σχολείου και κοινότητας μπορούν να ενισχύσουν τη φροντίδα και την καθοδήγηση των παιδιών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο σπίτι. Όπως τονίζει η Rajbhandari-Thapa, «η ενίσχυση της στήριξης με οποιονδήποτε τρόπο είναι κρίσιμη. Χρειαζόμαστε ένα σύστημα κοινωνικών δικτύων που διαμορφώνουν ποιοι είμαστε».

Η φράση «Δεν είσαι μόνος» δεν είναι απλώς λόγια παρηγοριάς. Για εφήβους που έχουν βιώσει δυσμενείς εμπειρίες, η κοινωνική στήριξη μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας. Στενή παρακολούθηση, εμπλοκή από οικογένεια, σχολείο και κοινότητα, και δημιουργία σταθερών υποστηρικτικών σχέσεων μπορούν να μειώσουν την ανάπτυξη καταστροφικών συμπεριφορών και να αυξήσουν τη μακροπρόθεσμη επιβίωση.

Η ενίσχυση της κοινωνικής στήριξης αποτελεί ουσιαστικό βήμα για την προστασία της ζωής και της ψυχικής υγείας των νέων, αποδεικνύοντας ότι ένα απλό μήνυμα συμπαράστασης μπορεί να κάνει τη διαφορά.