Βιομηχανική ρύπανση: Γιατί έχει διαγενεακή επίδραση στην υγεία του εγκεφάλου;

Νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Γιούτα αναδεικνύει έναν ανησυχητικό δεσμό μεταξύ της βιομηχανικής ρύπανσης και της γνωστικής υγείας, που μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο τα άτομα που εκτίθενται απευθείας, αλλά και τα εγγόνια τους. Η μελέτη δείχνει ότι η έκθεση των εγκύων γυναικών σε ρύπους από βιομηχανικές δραστηριότητες αυξάνει τον κίνδυνο διανοητικής αναπηρίας στα παιδιά των παιδιών τους, με ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο όταν η έκθεση αφορά τη μητέρα του παιδιού.

Πολυγενεακή επίδραση της ρύπανσης

Η ερευνήτρια Sara Grineski, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα, υπογραμμίζει τη σοβαρότητα των ευρημάτων: «Γνωρίζουμε ότι η αναπνοή μολυσμένου αέρα είναι επικίνδυνη για την υγεία μας, αλλά είναι τρομακτικό να φανταστούμε τι μπορεί να προκαλέσει στα αγέννητα εγγόνια των ανθρώπων». Τα ευρήματα της μελέτης παρέχουν στοιχεία για το πώς οι αποφάσεις μας σήμερα αφήνουν ένα μακροχρόνιο αποτύπωμα στις μελλοντικές γενιές.

Η διανοητική αναπηρία αφορά περίπου το 1% των Αμερικανών. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι η άμεση έκθεση σε τοξίνες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως μόλυβδος ή υδράργυρος, αυξάνει τον κίνδυνο για το παιδί. Ωστόσο, οι έρευνες που εξετάζουν τη διαγενεακή έκθεση στη ρύπανση είναι σπάνιες, και η Grineski και οι συνεργάτες της πρωτοπορούν σε αυτόν τον τομέα, εστιάζοντας στην έκθεση σε όζον, σωματίδια και βιομηχανική ρύπανση στην πολιτεία της Γιούτα.

Μεθοδολογία της μελέτης

Η μελέτη δημοσιεύτηκε στις 10 Αυγούστου 2025 στο περιοδικό Science of the Total Environment. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τη βάση δεδομένων Utah Population Database και το Utah Registry for Autism and Developmental Disabilities για να εντοπίσουν παιδιά με διανοητική αναπηρία και αντίστοιχο πληθυσμό ελέγχου. Οι πληροφορίες για τους τόπους κατοικίας των γονέων και των παππούδων επέτρεψαν στους επιστήμονες να εκτιμήσουν την πυκνότητα των βιομηχανικών εγκαταστάσεων κοντά στις κατοικίες κατά τη διάρκεια των εγκυμοσύνων.

Με εργαλεία γεωγραφικών πληροφοριών και κωδικούς NAICS των επιχειρήσεων, υπολόγισαν την έκθεση των μητέρων και των γιαγιάδων των παιδιών, εντός ακτίνας 3 και 5 χιλιομέτρων, καθώς και τη χρονική διάρκεια λειτουργίας των βιομηχανιών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερη ήταν η πυκνότητα των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, τόσο αυξανόταν ο κίνδυνος για διανοητική αναπηρία στο εγγόνι.

Ιδιαίτερη ευπάθεια της μητρικής γραμμής

Η μελέτη ανέδειξε ότι η έκθεση της μητρικής γιαγιάς κατά την εγκυμοσύνη της μητέρας του παιδιού είχε τη μεγαλύτερη επίδραση. Αυτό υποδηλώνει ότι η επίδραση των τοξινών μπορεί να μεταφερθεί μέσω γενετικών ή επιγενετικών μηχανισμών, ενισχύοντας τον κίνδυνο για τις επόμενες γενιές. Η έκθεση του πατέρα ή της πατρικής γιαγιάς επίσης αύξανε τον κίνδυνο, αλλά σε μικρότερο βαθμό, υπογραμμίζοντας τη σημασία της μητρικής γραμμής στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του παιδιού.

Βιομηχανική ρύπανση: Επιπτώσεις και προοπτικές

Η έρευνα αναδεικνύει την ανάγκη να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η διαγενεακή επίδραση των βιομηχανικών ρύπων. Όπως τονίζει η Grineski, «Οι επιδράσεις των τοξικών ουσιών στις προγενέστερες γενιές, σε συνδυασμό με τις τρέχουσες εκθέσεις, μπορεί να δημιουργήσουν σωρευτικούς κινδύνους για την υγεία». Οι επιστήμονες προτείνουν ότι η πρόληψη πρέπει να ξεκινάει από σήμερα, με αυστηρότερους κανονισμούς για τις βιομηχανικές εκπομπές, παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα και στρατηγικές μείωσης της έκθεσης, ειδικά για έγκυες γυναίκες. Η διασφάλιση της υγείας των μελλοντικών γενεών απαιτεί όχι μόνο ατομική προσοχή αλλά και πολιτικές περιβαλλοντικής δικαιοσύνης.

Η μελέτη του Πανεπιστημίου της Γιούτα αποκαλύπτει ότι η βιομηχανική ρύπανση δεν επηρεάζει μόνο την τρέχουσα γενιά αλλά αφήνει «αποτύπωμα» και στα εγγόνια μας. Η προστασία του περιβάλλοντος και η μείωση της έκθεσης σε τοξικούς ρύπους είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη και την υγεία των μελλοντικών παιδιών. Τα ευρήματα αυτά αποτελούν ένα ηχηρό μήνυμα: οι περιβαλλοντικές αποφάσεις του σήμερα καθορίζουν την υγεία και την ποιότητα ζωής των γενεών που θα έρθουν.