Η σύγχρονη καθημερινότητα λειτουργεί όλο και συχνότερα κόντρα στο βιολογικό ρολόι μας. Η εργασία σε νυχτερινές βάρδιες, τα συχνά υπερατλαντικά ταξίδια και τα ακανόνιστα ωράρια ύπνου δεν προκαλούν μόνο κόπωση και μειωμένη απόδοση. Σύμφωνα με νέα επιστημονικά δεδομένα, μπορούν να αυξήσουν ουσιαστικά τον κίνδυνο εμφάνισης επιθετικού καρκίνου του μαστού, επηρεάζοντας βαθιά τη λειτουργία των ιστών και την ανοσολογική άμυνα του οργανισμού.
Το εσωτερικό ρολόι και ο ρόλος του στην υγεία
Οι κιρκαδικοί ρυθμοί αποτελούν το εσωτερικό μας 24ωρο σύστημα χρονισμού. Ρυθμίζουν τον ύπνο και την εγρήγορση, αλλά και κρίσιμες βιολογικές διεργασίες, όπως την έκκριση ορμονών, την επιδιόρθωση του DNA, τον μεταβολισμό και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Όταν αυτό το ρολόι συγχρονίζεται σωστά με τον κύκλο ημέρας-νύχτας, ο οργανισμός διατηρεί μια λεπτή ισορροπία προστασίας και ανανέωσης. Όταν όμως διαταράσσεται επανειλημμένα, η ισορροπία αυτή κλονίζεται.
Πειραματικά δεδομένα που αποκαλύπτουν τον κίνδυνο
Μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο Texas A&M έρχεται να φωτίσει τον μηχανισμό πίσω από αυτή τη σύνδεση. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν γενετικά τροποποιημένα μοντέλα που αναπτύσσουν επιθετικό καρκίνο του μαστού και τα εξέθεσαν σε διαφορετικά περιβάλλοντα φωτός. Εκείνα που ακολουθούσαν φυσιολογικό κύκλο ημέρας-νύχτας εμφάνιζαν καρκίνο αργότερα, ενώ όσα ζούσαν με διαταραγμένο κιρκάδιο ρυθμό ανέπτυσσαν όγκους σημαντικά νωρίτερα.
Δεν επρόκειτο μόνο για ταχύτερη εμφάνιση της νόσου. Οι όγκοι που αναπτύχθηκαν υπό κιρκάδια διαταραχή ήταν πιο επιθετικοί και είχαν αυξημένη τάση για μεταστάσεις, ιδιαίτερα στους πνεύμονες, στοιχείο που συνδέεται με δυσμενέστερη πρόγνωση στους ασθενείς.
Ανοσοποιητική άμυνα υπό καταστολή
Παράλληλα, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η διαταραχή του βιολογικού ρολογιού αποδυνάμωνε το ανοσοποιητικό σύστημα. Αντί να αναγνωρίζει και να καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα, το ανοσοποιητικό φαινόταν να περιορίζεται ενεργά, δημιουργώντας ένα μικροπεριβάλλον ευνοϊκό για την ανάπτυξη και εξάπλωση του όγκου. Αυτό σημαίνει ότι ο καρκίνος δεν επωφελείται απλώς από την κόπωση του οργανισμού, αλλά εκμεταλλεύεται μια βαθύτερη βιολογική απορρύθμιση.
Αλλαγές στον υγιή ιστό του μαστού
Ιδιαίτερη σημασία έχει το εύρημα ότι οι κιρκαδικές διαταραχές δεν επηρεάζουν μόνο τους ίδιους τους όγκους. Η μακροχρόνια ασυμφωνία με το εσωτερικό ρολόι άλλαξε και τη δομή του υγιούς ιστού του μαστού, ειδικά των μαστικών αδένων. Οι μορφολογικές αυτές αλλαγές φαίνεται να καθιστούν τον ιστό πιο ευάλωτο στην καρκινογένεση, προετοιμάζοντας το έδαφος για την εμφάνιση της νόσου.
Ο «διακόπτης απενεργοποίησης» του ανοσοποιητικού
Σε μοριακό επίπεδο, οι ερευνητές εντόπισαν έναν βασικό παράγοντα: τον υποδοχέα LILRB4. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο υποδοχέας αυτός λειτουργεί προστατευτικά, αποτρέποντας την υπερβολική φλεγμονή. Στο πλαίσιο όμως του καρκίνου και ιδιαίτερα υπό κιρκάδια διαταραχή, φαίνεται να υπερδραστηριοποιείται, καταστέλλοντας την ανοσολογική απόκριση. Με άλλα λόγια, λειτουργεί σαν ένας «διακόπτης απενεργοποίησης» της άμυνας του οργανισμού.
Όταν οι επιστήμονες παρενέβησαν και ανέστειλαν τη δράση του LILRB4, παρατήρησαν λιγότερες μεταστάσεις και μικρότερη ανάπτυξη όγκων, ακόμη και σε συνθήκες διαταραγμένου βιολογικού ρολογιού. Το εύρημα αυτό ανοίγει τον δρόμο για νέες, πιο στοχευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Συνέπειες για την κοινωνία που δεν κοιμάται
Τα αποτελέσματα της μελέτης έχουν ευρύτερη κοινωνική σημασία. Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού εργάζεται σε νυχτερινές ή εναλλασσόμενες βάρδιες, ενώ πολλοί άνθρωποι ταξιδεύουν συχνά μεταξύ διαφορετικών ζωνών ώρας. Η έρευνα αυτή υπογραμμίζει ότι ο ύπνος και ο σωστός χρονισμός δεν είναι πολυτέλεια, αλλά κρίσιμοι παράγοντες πρόληψης και υγείας.
Ο καρκίνος μπορεί να «μετράει τον χρόνο», όμως η κατανόηση του κιρκάδιου ρολογιού δίνει πλέον στους επιστήμονες τη δυνατότητα να τον αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά, επαναφέροντας τον έλεγχο εκεί όπου ξεκίνησε: στον ίδιο τον ρυθμό της ζωής.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!