Ατελοφοβία: Ο φόβος της ατέλειας που παγιδεύει το μυαλό

Όλοι έχουμε στιγμές που νιώθουμε ότι «δεν κάνουμε τίποτα σωστά». Συνήθως αυτές οι στιγμές είναι παροδικές και περνούν. Για κάποιους όμως, ο φόβος της ατέλειας γίνεται μόνιμος, έντονος και βασανιστικός. Η ψυχολόγος Aimee Daramus, PsyD, εξηγεί πως η ατελοφοβία είναι μια μορφή αγχώδους διαταραχής, όπου το άτομο ζει με τον υπερβολικό φόβο του λάθους ή της ατέλειας.

Πώς να αναγνωρίσετε την ατελοφοβία

Τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη φοβία εμφανίζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:

• Απαιτούν το αδύνατο από τον εαυτό τους: Θέτουν εξωπραγματικούς στόχους και τίποτα λιγότερο δεν είναι αποδεκτό.

• Αυτοκριτική χωρίς όρια: Ακόμη και μικρά λάθη γίνονται αφορμή για σκληρή αυτοκατηγορία.

• Δυσκολία στην αποδοχή κριτικής: Ακόμη και η πιο καλοπροαίρετη παρατήρηση βιώνεται σαν προσωπική επίθεση.

• Έντονο άγχος: Ο φόβος του λάθους συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρέμουλο, δύσπνοια.

• Αποφυγή καταστάσεων: Μπορεί να αποφεύγουν εργασίες, σχέσεις ή κοινωνικές περιστάσεις όπου φοβούνται ότι θα φανούν ανεπαρκείς.

• Εμμονή με τα λάθη του παρελθόντος: Αναπαράγουν ξανά και ξανά παλιά γεγονότα, βυθιζόμενοι σε ενοχές και ντροπή.

Η πίεση που δημιουργεί η ατελοφοβία συχνά οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές, ακόμα και σε αυτοκαταστροφικές σκέψεις.

Γιατί εμφανίζεται η ατελοφοβία;

Οι αιτίες είναι ποικίλες και συχνά συνδυάζονται:

• Τραυματικές εμπειρίες: Ένα λάθος που προκάλεσε σοβαρές συνέπειες στο παρελθόν μπορεί να χαραχθεί σαν φόβος.

• Ανατροφή: Παιδιά που μεγάλωσαν με αυστηρούς ή τελειομανείς γονείς συχνά μαθαίνουν πως η αγάπη εξαρτάται από την «τέλεια επίδοση».

• Γενετικοί παράγοντες: Οι φοβίες έχουν και κληρονομικό υπόβαθρο.

• Τοξικά περιβάλλοντα: Ένα απαιτητικό εργασιακό πλαίσιο ή μια επικριτική σχέση μπορεί να πυροδοτήσουν το πρόβλημα.

Είναι η ατελοφοβία ψυχική διαταραχή;

Ναι. Η ατελοφοβία ανήκει στις ειδικές φοβίες, μια κατηγορία αγχωδών διαταραχών. Δεν πρόκειται απλά για τελειομανία· είναι μια υπερβολική, παράλογη και παραλυτική μορφή φόβου.

Σχέση με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD)

Η ατελοφοβία συχνά συναντάται σε άτομα με OCD ή OCPD (ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα), όπου η ανάγκη για τελειότητα και έλεγχο κυριαρχεί. Η διαφορά είναι ότι στην ατελοφοβία ο βασικός κινητήριος παράγοντας είναι ο φόβος της αποτυχίας, όχι η επιδίωξη της αριστείας.

Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται από ειδικό ψυχικής υγείας και περιλαμβάνει:

• Ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό.

• Κλινική συνέντευξη για τα συμπτώματα και τις επιπτώσεις τους.

• Αποκλεισμό άλλων πιθανών διαταραχών μέσω εξετάσεων.

Αντιμετώπιση και θεραπεία

Η καλή είδηση είναι ότι η ατελοφοβία μπορεί να αντιμετωπιστεί.

• Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT): Μαθαίνει το άτομο να αντικαθιστά δυσλειτουργικές σκέψεις με πιο ρεαλιστικές και υποστηρικτικές.

• Θεραπεία έκθεσης: Σταδιακή «εξοικείωση» με τα λάθη, ξεκινώντας από μικρά και ακίνδυνα.

• Mindfulness & χαλάρωση: Τεχνικές ενσυνειδητότητας βοηθούν στη μείωση του άγχους και στην αποδοχή της ατέλειας.

• Φαρμακευτική αγωγή: Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να δοθούν αντικαταθλιπτικά ή αγχολυτικά.

Στρατηγικές αυτοβοήθειας

Αν αναγνωρίζετε τον εαυτό σας σε αυτήν την περιγραφή, μικρά βήματα μπορούν να βοηθήσουν:

1. Επιτρέψτε τα λάθη: Ξεκινήστε με μικρές «ελεγχόμενες» ατέλειες, όπως ένα ορθογραφικό σε μήνυμα.

2. Καλλιεργήστε την αυτοσυμπόνια: Θυμίστε στον εαυτό σας ότι η αξία σας δεν εξαρτάται από την τελειότητα.

3. Αναζητήστε υποστήριξη: Μιλήστε σε φίλους ή ομάδες που σας αποδέχονται όπως είστε.

4. Απομακρυνθείτε από τοξικά περιβάλλοντα: Μερικές φορές το πρόβλημα δεν είστε εσείς αλλά οι συνθήκες γύρω σας.

5. Βρείτε διεξόδους χαλάρωσης: Γυμναστική, μουσική ή ένας περίπατος μπορούν να «σπάσουν» τον φαύλο κύκλο του άγχους.

Η ατελοφοβία είναι κάτι περισσότερο από «τελειομανία». Είναι ένας παραλυτικός φόβος που μπορεί να στερήσει χαρά, ευκαιρίες και ψυχική ισορροπία. Με την κατάλληλη βοήθεια και τις σωστές στρατηγικές, όμως, ο κύκλος του φόβου μπορεί να σπάσει. Γιατί η αλήθεια είναι μία: η ζωή είναι πολύ όμορφη για να περιμένει την τελειότητα.