Η ανοσοθεραπεία θεωρείται πλέον μία από τις πιο ελπιδοφόρες μεθόδους αντιμετώπισης του καρκίνου, καθώς στοχεύει στην αξιοποίηση των ίδιων των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενούς για την εξάλειψη των καρκινικών κυττάρων. Μια νέα μελέτη από το Institut Pasteur και το Inserm φέρνει ένα ακόμη σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς οι ερευνητές κατάφεραν να «επαναπρογραμματίσουν» τον τρόπο που πεθαίνουν τα καρκινικά κύτταρα, ώστε να προκαλέσουν μια ισχυρή ανοσολογική αντίδραση.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Science Advances, δείχνει ότι με την τροποποίηση του τύπου κυτταρικού θανάτου στα κακοήθη Β κύτταρα, μπορεί να ενεργοποιηθεί αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό σύστημα και να καταστραφούν τα καρκινικά κύτταρα. Το εύρημα αυτό ανοίγει τον δρόμο για νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις σε αιματολογικούς καρκίνους όπως λεμφώματα και λευχαιμίες.
Από τον «σιωπηλό» στον «εκρηκτικό» κυτταρικό θάνατο
Οι παραδοσιακές μορφές κυτταρικού θανάτου, όπως η απόπτωση, αποτελούν μια «ήσυχη» διαδικασία, κατά την οποία τα κύτταρα πεθαίνουν χωρίς να προκαλούν αντίδραση από το ανοσοποιητικό σύστημα. Αντίθετα, υπάρχει ένας διαφορετικός τύπος θανάτου, γνωστός ως νεκροπτωτικός θάνατος (necroptosis), ο οποίος λειτουργεί σαν «συναγερμός» για τον οργανισμό.
Κατά τη νεκρόπτωση, τα κύτταρα απελευθερώνουν χημικά σήματα κινδύνου που προσελκύουν και ενεργοποιούν τα ανοσοκύτταρα, τα οποία με τη σειρά τους επιτίθενται σε όσα καρκινικά κύτταρα έχουν απομείνει. Έτσι, η ίδια η διαδικασία του κυτταρικού θανάτου μετατρέπεται σε ένα εργαλείο άμυνας.
Το εμπόδιο και η λύση των ερευνητών
Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι τα κακοήθη Β κύτταρα, που είναι υπεύθυνα για ορισμένες μορφές λευχαιμίας και λεμφώματος, δεν μπορούν εύκολα να υποστούν νεκρόπτωση, λόγω της έλλειψης της πρωτεΐνης MLKL, η οποία είναι απαραίτητη για την ενεργοποίηση αυτής της μορφής θανάτου.
Για να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο, οι ερευνητές συνδύασαν τρεις φαρμακευτικές ουσίες που χρησιμοποιούνται ήδη στην κλινική πράξη. Ο συνδυασμός αυτός κατάφερε να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό της νεκρόπτωσης, προκαλώντας έντονη ανοσολογική αντίδραση και πλήρη εξάλειψη της λευχαιμίας σε προκλινικό μοντέλο.
Όπως εξηγεί ο Philippe Bousso, Διευθυντής Έρευνας στο Inserm και επικεφαλής της Μονάδας «Δυναμικές των Ανοσολογικών Αντιδράσεων» του Institut Pasteur, «Η τριπλή θεραπεία που εφαρμόσαμε αναγκάζει τα καρκινικά κύτταρα να πεθάνουν με έναν τρόπο που ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα».
Παρατήρηση σε πραγματικό χρόνο
Χρησιμοποιώντας καινοτόμες τεχνικές μικροσκοπίας δύο φωτονίων, οι επιστήμονες κατάφεραν να παρακολουθήσουν σε πραγματικό χρόνο τη διαδικασία θανάτου των καρκινικών κυττάρων και την αλληλεπίδρασή τους με τα ανοσοκύτταρα. Οι εικόνες έδειξαν ότι όταν τα καρκινικά κύτταρα πεθαίνουν μέσω νεκρόπτωσης, προσελκύουν μακροφάγα και άλλα ανοσοκύτταρα που αναλαμβάνουν να «καθαρίσουν» τα εναπομείναντα καρκινικά κύτταρα. Το αποτέλεσμα ήταν η ενεργοποίηση μιας ισχυρής και παρατεταμένης ανοσολογικής απόκρισης, ικανής να αποτρέψει την επανεμφάνιση του καρκίνου.
Ένας νέος δρόμος για την ανοσοθεραπεία
Η προσέγγιση αυτή ανοίγει έναν εντελώς νέο δρόμο για την ανοσοθεραπεία του καρκίνου. Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες θεραπείες επικεντρώνονταν στην άμεση εξόντωση των καρκινικών κυττάρων μέσω φαρμάκων ή ακτινοβολίας. Η νέα στρατηγική, όμως, βασίζεται στο να «εκπαιδεύσει» το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να αναγνωρίζει και να εξοντώνει τα καρκινικά κύτταρα με φυσικό τρόπο.
«Αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο πεθαίνουν τα καρκινικά κύτταρα, μπορούμε να επιστρατεύσουμε την υποστήριξη του ίδιου του ανοσοποιητικού μας συστήματος στη μάχη κατά του όγκου», τονίζει ο Bousso. Η ανακάλυψη αυτή μπορεί να οδηγήσει σε πιο ανθεκτικές και μακροχρόνιες θεραπείες, ειδικά για ασθενείς με αιματολογικούς καρκίνους, όπου η υποτροπή είναι συχνή.
Προοπτικές για το μέλλον
Αν και η έρευνα βρίσκεται ακόμα σε προκλινικό στάδιο, τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά. Οι ερευνητές σχεδιάζουν να προχωρήσουν σε περαιτέρω μελέτες για να διερευνήσουν εάν η ίδια στρατηγική μπορεί να εφαρμοστεί και σε στερεούς όγκους, όπως αυτοί του πνεύμονα ή του παγκρέατος. Επιπλέον, η χρήση υπαρχόντων φαρμάκων καθιστά την προοπτική αυτής της θεραπείας πιο ρεαλιστική, καθώς μειώνει το χρόνο και το κόστος για την ανάπτυξή της σε κλινικό επίπεδο.
Η νέα αυτή προσέγγιση αποδεικνύει ότι ο τρόπος με τον οποίο πεθαίνουν τα καρκινικά κύτταρα μπορεί να είναι εξίσου σημαντικός με τον τρόπο που θεραπεύονται. Μετατρέποντας τον κυτταρικό θάνατο σε «όπλο» του ανοσοποιητικού, οι επιστήμονες ανοίγουν τον δρόμο για πιο φυσικές, αποτελεσματικές και στοχευμένες θεραπείες ενάντια στον καρκίνο. Ίσως, τελικά, το κλειδί για τη νίκη απέναντι στη νόσο να μην βρίσκεται μόνο στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων, αλλά στην ενεργοποίηση του ίδιου του οργανισμού για να πολεμήσει στο πλευρό της επιστήμης.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!