Μια απλή συζήτηση για το κρασί αποτέλεσε την αφορμή για μια ανακάλυψη με σημαντικές επιπτώσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα. Ο Δρ. Xu Zhou και η ερευνητική του ομάδα στο Νοσοκομείο Παίδων της Βοστώνης άρχισαν να αναρωτιούνται: πώς επηρεάζει η οξύτητα —δηλαδή το pH— τη λειτουργία των ανοσοκυττάρων; Η απάντηση, όπως αποδείχθηκε, ανοίγει νέους δρόμους για τη θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με τη φλεγμονή και την εξασθένηση του ανοσοποιητικού.
Η έμπνευση ξεκίνησε από ένα ποτήρι κρασί
Κατά τη διάρκεια μιας φιλικής συζήτησης, οι ερευνητές παρατήρησαν πως πολλοί θεωρούν ότι το κρασί έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες — χωρίς, βέβαια, να υπάρχει επιστημονική βάση γι’ αυτό. Ωστόσο, το κρασί είναι ένα όξινο υγρό. Η παρατήρηση αυτή οδήγησε τον Zhou να εμβαθύνει στο πώς η οξύτητα του περιβάλλοντος μπορεί να επηρεάζει τη δραστηριότητα των ανοσοκυττάρων.
Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες μελέτες επικεντρώνονταν σε χημικούς αγγελιοφόρους, όπως οι κυτοκίνες, που ρυθμίζουν την ανοσολογική απόκριση. Πολύ λίγη προσοχή είχε δοθεί στις φυσικοχημικές συνθήκες των ιστών — όπως το pH, το οξυγόνο ή η περιεκτικότητα σε άλατα — που μπορεί να διαμορφώνουν το πώς λειτουργούν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού.
Όταν η οξύτητα ρυθμίζει την άμυνα
Η φλεγμονή είναι ένας φυσικός και απαραίτητος μηχανισμός για την αντιμετώπιση λοιμώξεων και τραυματισμών. Όταν όμως γίνεται υπερβολική, μπορεί να προκαλέσει βλάβες στους ίδιους τους ιστούς. Σε καταστάσεις όπως η σηψαιμία, η έντονη φλεγμονή μπορεί να οδηγήσει σε πτώση του pH στο αίμα — μια κατάσταση γνωστή ως οξέωση.
Ο Zhou παρατήρησε ότι σε ασθενείς με έντονη φλεγμονή, το pH μπορεί να πέσει έως και στο 7,2, κάτι που συνδέεται με φτωχή πρόγνωση. Έτσι, γεννήθηκε το ερώτημα: μήπως η ίδια η οξύτητα δεν είναι απλώς ένα σύμπτωμα, αλλά και ένας παράγοντας που επηρεάζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού;
Η αποκάλυψη του ρόλου της πρωτεΐνης BRD4
Για να το εξετάσει, η ομάδα εξέθεσε ανθρώπινα και ποντικά ανοσοκύτταρα σε ελαφρώς όξινες συνθήκες (pH 6,5 αντί για 7,4) και παρατήρησε πώς άλλαζε η δραστηριότητα των γονιδίων. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: η ελαφρά οξέωση κατέστειλε βασικά προγράμματα ενεργοποίησης του ανοσοποιητικού.
Η αιτία βρέθηκε σε μια πρωτεΐνη-ρυθμιστή, την BRD4, η οποία είναι υπεύθυνη για την ενεργοποίηση φλεγμονωδών γονιδίων. Σε όξινο περιβάλλον, η BRD4 χάνει την ικανότητά της να σχηματίζει μικρές «σταγόνες» μέσα στον πυρήνα του κυττάρου — δομές που είναι απαραίτητες για να ενεργοποιήσει τα σωστά γονίδια.
Η ερευνητική ομάδα συνέδεσε αυτή τη λειτουργία με έναν μηχανισμό που είχε περιγραφεί παλαιότερα σε ζυμομύκητες (yeast), όπου ορισμένες πρωτεΐνες μπορούν να «αισθάνονται» το pH και να αλλάζουν συμπεριφορά. Έτσι, ανακαλύφθηκε ότι η BRD4 είναι pH-ευαίσθητη και η οξύτητα μπορεί να εμποδίσει τη δράση της.
Από τα κύτταρα στους ασθενείς: τι σημαίνει αυτό
Όταν η BRD4 δεν λειτουργεί σωστά, το ανοσοποιητικό σύστημα δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί πλήρως. Αυτό εξηγεί γιατί τα ανοσοκύτταρα συχνά δυσκολεύονται να δράσουν σε όξινα περιβάλλοντα — όπως στους όγκους ή στις χρόνιες φλεγμονές. Η ανακάλυψη αυτή ανοίγει νέες δυνατότητες για τη βιοϊατρική. Αν καταφέρουμε να σταθεροποιήσουμε την BRD4 ή να προστατεύσουμε τα κύτταρα από την πτώση του pH, ίσως μπορέσουμε να ενισχύσουμε την ανοσολογική απόκριση σε δύσκολες συνθήκες.
Νέοι δρόμοι για ανοσοθεραπείες
Ο Zhou και οι συνεργάτες του πιστεύουν ότι στο μέλλον θα μπορούμε να δημιουργήσουμε θεραπείες που κάνουν τα ανοσοκύτταρα πιο ανθεκτικά στο όξινο περιβάλλον, όπως συμβαίνει στους καρκινικούς ιστούς. Για παράδειγμα, τα κύτταρα CAR-T, που ήδη χρησιμοποιούνται στην ανοσοθεραπεία, θα μπορούσαν να τροποποιηθούν ώστε να λειτουργούν καλύτερα κάτω από χαμηλό pH.
Επιπλέον, οι επιστήμονες σχεδιάζουν να αναπτύξουν μικροσκοπικές συσκευές ή «μοριακές μηχανές» που θα ρυθμίζουν το pH στους ιστούς, αποκαθιστώντας τη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων. Με αυτόν τον τρόπο, θα είναι δυνατό να ελέγχουμε καλύτερα την ανοσολογική απόκριση — είτε για να την ενισχύουμε σε περιπτώσεις καρκίνου, είτε για να τη μετριάζουμε σε αυτοάνοσα νοσήματα.
Ένα νέο κεφάλαιο στην ανοσολογία
Η έρευνα του Zhou δεν αποτελεί μόνο μια νέα ανακάλυψη, αλλά και μια υπενθύμιση ότι πολλές φορές η λύση σε μεγάλα επιστημονικά ερωτήματα μπορεί να κρύβεται σε κάτι τόσο απλό όσο το… pH. Καθώς οι ερευνητές συνεχίζουν να μελετούν πώς το μικροπεριβάλλον των ιστών επηρεάζει την άμυνα του οργανισμού, η κατανόηση αυτών των φυσικοχημικών παραμέτρων μπορεί να φέρει επανάσταση στη θεραπεία του καρκίνου, των φλεγμονών και των αυτοάνοσων παθήσεων.
Συνοψίζοντας, η οξύτητα δεν είναι απλώς ένα χαρακτηριστικό των ιστών, αλλά ένας κρίσιμος παράγοντας που ρυθμίζει την ίδια τη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Το πώς θα χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση στο μέλλον, μπορεί να καθορίσει μια νέα εποχή για την ιατρική — όπου οι θεραπείες δεν θα στοχεύουν μόνο τα κύτταρα, αλλά και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!