Amanda: Το ChatGPT-4o chatbot που υπόσχεται θεραπεία σχέσεων όσο κι ένα ημερολόγιο

Η τεχνητή νοημοσύνη κάνει όλο και πιο έντονη την παρουσία της στον χώρο της ψυχικής υγείας, ανοίγοντας νέες προοπτικές για υποστήριξη σε θέματα που μέχρι πρότινος καλύπτονταν αποκλειστικά από ειδικούς θεραπευτές. Μία από τις πρώτες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες (randomized controlled trial) έρχεται να δείξει ότι ένα chatbot βασισμένο στο ChatGPT-4o, με το όνομα Amanda, μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικό με την καταγραφή σκέψεων σε ημερολόγιο (journaling) για τη στήριξη ατόμων που αντιμετωπίζουν συγκρούσεις μέσα στη σχέση τους.

Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PLOS Mental Health από την Δρ. Laura Vowels του Πανεπιστημίου της Λοζάνης (Ελβετία) και του Πανεπιστημίου Roehampton (Ηνωμένο Βασίλειο), σε συνεργασία με ομάδα συναδέλφων της.

Η μελέτη και η μεθοδολογία

Η Δρ. Vowels και οι συνεργάτες της στρατολόγησαν 258 ενήλικες συμμετέχοντες, όλοι σε ερωτική σχέση, οι οποίοι ανέφεραν ότι αντιμετώπιζαν ένα συγκεκριμένο αλλά μη κακοποιητικό πρόβλημα σύγκρουσης με τον/την σύντροφό τους. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες:

• Ομάδα Amanda (130 άτομα): οι συμμετέχοντες συνομίλησαν με το chatbot, το οποίο είχε προγραμματιστεί να λειτουργεί ως ενσυναισθητικός θεραπευτής σχέσεων. Η συνομιλία περιλάμβανε τουλάχιστον 20 εναλλαγές διαλόγου.

• Ομάδα ημερολογίου (128 άτομα): οι συμμετέχοντες έλαβαν μία τεκμηριωμένη άσκηση γραφής, όπου τους ζητήθηκε να επαναξιολογήσουν το πρόβλημα συγκρούσεων από την οπτική ενός ουδέτερου τρίτου παρατηρητή που επιδιώκει το καλύτερο για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.

Όσοι συμμετέχοντες ανέφεραν αυτοκτονικό ιδεασμό, κακοποιητικές καταστάσεις ή δεν μπόρεσαν να προσδιορίσουν σαφώς το πρόβλημα, αποκλείστηκαν από τη μελέτη.

Αποτελέσματα: Ίση αποτελεσματικότητα μεταξύ chatbot και journaling

Οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν:

• το συγκεκριμένο πρόβλημα σχέσης,

• τη γενικότερη ποιότητα της σχέσης τους,

• και την προσωπική τους ευεξία,

πριν από την παρέμβαση, αμέσως μετά και δύο εβδομάδες αργότερα.

Από την ανάλυση των δεδομένων (122 άτομα στην ομάδα Amanda και 118 στην ομάδα ημερολογίου επέστρεψαν για την τελική αξιολόγηση) προέκυψε ότι:

• Και οι δύο ομάδες εμφάνισαν βελτίωση στο πρόβλημα της σχέσης, στην ικανοποίηση από τη σχέση και στη γενικότερη ψυχική ευεξία.

• Οι βελτιώσεις ήταν στατιστικά σημαντικές τόσο αμέσως μετά την παρέμβαση όσο και δύο εβδομάδες αργότερα.

• Δεν καταγράφηκε ουσιαστική διαφορά στην αποτελεσματικότητα ανάμεσα στη χρήση του chatbot και στην άσκηση ημερολογίου.

Τι σημαίνουν τα ευρήματα

Η μελέτη αυτή δείχνει ότι ένα chatbot βασισμένο σε LLM, όπως το ChatGPT-4o, μπορεί να αποτελέσει μια προσβάσιμη, χαμηλού κόστους εναλλακτική ή συμπληρωματική λύση στις παραδοσιακές μεθόδους αυτοβοήθειας, όπως το journaling. Η Δρ. Vowels σημειώνει ότι οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν το chatbot Amanda ιδιαίτερα θετικά σε:

• ενσυναίσθηση,

• ευχρηστία,

• και θεραπευτική σχέση.

Αυτές είναι ποιότητες που συχνά συνδέονται αποκλειστικά με ανθρώπινους θεραπευτές. Το γεγονός ότι αποδόθηκαν σε ένα chatbot δείχνει ότι οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να εμπλακούν με την τεχνητή νοημοσύνη ακόμη και σε ευαίσθητα πλαίσια όπως οι προσωπικές σχέσεις.

Περιορισμοί της έρευνας

Η μελέτη είχε μονοσυνεδριακό χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να εκτιμηθεί κατά πόσο ένα chatbot μπορεί να χτίσει μακροχρόνια θεραπευτική σχέση με τον χρήστη — κάτι που ενδεχομένως αποτελεί το μεγαλύτερο πλεονέκτημά του έναντι άλλων αυτοκατευθυνόμενων μεθόδων. Επιπλέον, το γεγονός ότι αποκλείστηκαν οι συμμετέχοντες που δεν ολοκλήρωσαν την παρακολούθηση ίσως οδήγησε σε υπερεκτίμηση της αποτελεσματικότητας και των δύο παρεμβάσεων.

Προοπτικές για το μέλλον

Οι ερευνητές εκφράζουν την ελπίδα ότι μελλοντικές μελέτες θα εξετάσουν:

• την πολυεπαναληπτική χρήση θεραπευτικών chatbots,

• την εφαρμογή τους σε κλινικούς πληθυσμούς,

• καθώς και την ενσωμάτωση μηχανισμών ανίχνευσης κινδύνου, ώστε να εντοπίζονται εγκαίρως περιπτώσεις κακοποίησης ή αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.

Όπως τόνισε η Δρ. Vowels: «Η έρευνά μας δείχνει ότι ακόμη και μία μόνο συνεδρία με το Amanda, ένα chatbot βασισμένο στο GPT-4o, μπορεί να βελτιώσει ουσιαστικά την ικανοποίηση από τη σχέση, την επικοινωνία και την προσωπική ευεξία. Αυτό υποδεικνύει ότι τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα έχουν πραγματικές δυνατότητες να προσφέρουν επιστημονικά τεκμηριωμένη και ευρέως προσβάσιμη υποστήριξη σχέσεων».

Η μελέτη αυτή αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην κατανόηση της δυναμικής των θεραπευτικών chatbots και του τρόπου με τον οποίο μπορούν να ενταχθούν στη ζωή των ανθρώπων ως εργαλεία υποστήριξης. Παρότι δεν αντικαθιστούν τον ρόλο των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, τα ευρήματα δείχνουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να παίξει ρόλο στην ενίσχυση της ψυχικής ευεξίας και των σχέσεων, ειδικά σε άτομα που αναζητούν άμεση και εύκολη πρόσβαση σε βοήθεια.