Η Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση (ALS) αποτελεί μία από τις πιο καταστροφικές νευροεκφυλιστικές νόσους. Προκαλείται από την εκφύλιση των κινητικών νευρώνων που ελέγχουν τους σκελετικούς μύες, οδηγώντας σε βαθμιαία παράλυση. Ωστόσο, υπάρχει ένα μικρό αλλά σημαντικό φαινόμενο: ορισμένοι κινητικοί νευρώνες παραμένουν ανθεκτικοί, παρότι πλήττονται άλλα κύτταρα. Αυτό το παράδοξο αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Genome Research από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εγκεφαλικών Ερευνών στο Παρίσι και το Πανεπιστήμιο Örebro.
Το κλειδί βρίσκεται στη γονιδιακή «ασπίδα»
Η μελέτη εστίασε σε κληρονομική μορφή της ALS που συνδέεται με μεταλλάξεις στο γονίδιο SOD1. Οι ερευνητές ανέλυσαν εκατομμύρια μόρια mRNA, ανιχνεύοντας γιατί οι κινητικοί νευρώνες που ελέγχουν τις κινήσεις των ματιών δεν αντιδρούν στη νόσο — σε αντίθεση με άλλους ευαίσθητους νευρώνες.
Η εξήγηση απαντάται σε υψηλά βασικά επίπεδα εκφρασμένων “προστατευτικών” παραγόντων όπως:
-
Engrailed-1 (En1): ένας μεταγραφικός παράγοντας – «διακόπτης» γονιδίων.
-
Parvalbumin (Pvalb)
-
Cd63
-
Galanin (Gal).
Η παρουσία αυτών των παραγόντων σε υψηλά επίπεδα εξοπλίζει αποτελεσματικά αυτούς τους νευρώνες με άμυνα, αποτρέποντας την εκφύλισή τους από τις τοξικές συνέπειες της μεταλλαγμένης μορφής SOD1. Η υψηλή έκφρασή τους στους κινητικούς νευρώνες που ελέγχουν τα μάτια αποτέλεσε έκπληξη για την ερευνητική ομάδα.
Μάχη στο εργαστήριο: Αντίδραση και αποτυχία
Οι ευάλωτοι κινητικοί νευρώνες δεν μένουν παθητικοί: ενεργοποιούν τόσο προστατευτικές όσο και βλαπτικές αποκρίσεις. Επιχειρούν να εκφράσουν τους ίδιους παράγοντες που ήδη υπάρχουν σε υψηλά επίπεδα στους ανθεκτικούς νευρώνες (En1, Pvalb, Cd63, Gal), αλλά και γονίδια αναγέννησης όπως Atf3 και Sprr1a, με στόχο να επανασυνδεθούν με τους μύες. Παρά τις προσπάθειές τους, όμως, αυτά τα κύτταρα τελικά αποτυγχάνουν να επιβιώσουν — κάτι που υπογραμμίζει την ανάγκη για παρέμβαση που θα ενισχύσει τους προστατευτικούς μηχανισμούς και θα περιορίσει τους τοξικούς.
Νέες θεραπευτικές ευκαιρίες
Η κατανόηση των διαφορών στην βασική και ενεργηθείσα γονιδιακή έκφραση μεταξύ ανθεκτικών και ευάλωτων κινητικών νευρώνων αναδεικνύει πολλά υποσχόμενα θεραπευτικά μονοπάτια. Εάν μπορέσουμε να ενισχύσουμε την έκφραση των προστατευτικών παραγόντων —και ειδικά εκείνων που ήδη ευνοούν τους ανθεκτικούς κινητικούς νευρώνες— ίσως καταφέρουμε να αυξήσουμε την ανθεκτικότητα των ευάλωτων νευρώνων. Ο στόχος είναι να αποτρέψουμε τις βλαπτικές αποκρίσεις και να ενισχύσουμε τις μηχανές επιβίωσης των κυττάρων, ώστε να σταματήσουμε ή να επιβραδύνουμε την εκφύλιση ﹙Hedlund, Leboeuf﹚.
Γιατί το εύρημα είναι σημαντικό
Αυτή η μελέτη δίνει νέες προοπτικές στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ALS:
-
Αναπάντεχοι μηχανισμοί άμυνας: η διατήρηση υψηλών επιπέδων En1 και άλλων παραγόντων φαίνεται να σώζει ορισμένους κινητικούς νευρώνες.
-
Διπλός στόχος: επιβράδυνση των βλαπτικών αποκρίσεων και ενίσχυση της επιβίωσης.
-
Μελλοντικός προσανατολισμός: στοχευμένες θεραπείες με γονιδιακό έλεγχο και πρωτεϊνική ενίσχυση.
Η πρόσφατη αυτή μελέτη από τη Στοκχόλμη και συνεργάτες φέρνει στο φως ένα σημαντικό γονιδιακό «όπλο» απέναντι στην ALS. Η ενίσχυση των φυσικών άμυνων που ήδη χρησιμοποιούν κάποιοι ανθεκτικοί κινητικοί νευρώνες ανοίγει παράθυρο ελπίδας για νέες προσεγγίσεις στη θεραπεία αυτής της ανίατης μέχρι σήμερα ασθένειας. Αυτά τα ευρήματα μάς υπενθυμίζουν ότι, μέσα στο μονοπάτι της εκφύλισης, ενδέχεται να υπάρχουν ήδη κρυμμένοι μηχανισμοί άμυνας. Αν μπορέσουμε να τους ενεργοποιήσουμε σωστά, ίσως καταφέρουμε να δώσουμε νόημα στην προσπάθεια για την ανακοπή της πορείας της ALS.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!