Διαδικτυακή Βία: Η νέα απειλή και πώς να προστατευτ

Η ψηφιακή εποχή έχει μεταμορφώσει την καθημερινότητά μας, όμως μαζί με τις ευκαιρίες, έχει φέρει και σοβαρές απειλές. Σύμφωνα με τον Γιώργο Παπαπροδρόμου, Αντιστράτηγο ε.α. και πρώην Διευθυντή της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, η διαδικτυακή βία αποτελεί πλέον μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τις σύγχρονες κοινωνίες.

Τι είναι η διαδικτυακή βία;

Πρόκειται για κάθε μορφή βίας που προκαλείται ή διευκολύνεται μέσω τεχνολογιών όπως το διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα, τα smartphones και οι ψηφιακές εφαρμογές. Μπορεί να προκαλέσει σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή οικονομική βλάβη.

Ο Παπαπροδρόμου τονίζει πως η διαδικτυακή βία συχνά στοχεύει τα τρωτά σημεία ενός ατόμου – είτε αυτά σχετίζονται με την ηλικία, το φύλο, την κοινωνική ευαλωτότητα ή την ψηφιακή άγνοια.

Οι πιο συχνές μορφές διαδικτυακής βίας

Ο ειδικός ξεχωρίζει μια σειρά από μορφές που αυξάνονται τα τελευταία χρόνια:

• Κυβερνοπαρενόχληση και προσβολές (απειλές, υβριστικά μηνύματα, στοχοποίηση)
• Κυβερνοπαρακολούθηση (cyber stalking) μέσω επίμονων και παραβιαστικών ενεργειών
• Εκδικητική πορνογραφία (revenge porn) – μία από τις πιο επιθετικές μορφές ψηφιακής κακοποίησης
• Μη συναινετική διάδοση προσωπικών φωτογραφιών
• Σεξουαλική αποπλάνηση ανηλίκων online (grooming)
• Παραπληροφόρηση και ρητορική μίσους
• Cyberbullying, ιδιαίτερα σε μαθητές και εφήβους
• Κακόβουλες κυβερνοεπιθέσεις που στοχεύουν δεδομένα ή οικονομικά στοιχεία

Όπως επισημαίνει ο Παπαπροδρόμου, η βία στο διαδίκτυο δεν έχει σύνορα και ο θύτης συχνά αποκτά μια αίσθηση «ατιμωρησίας» λόγω της ανωνυμίας.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι πιο ευάλωτες ομάδες είναι:

• γυναίκες και κορίτσια,
• ανήλικοι χρήστες,
• άτομα με χαμηλή ψηφιακή παιδεία,
• άτομα με αναπηρίες,
• ηλικιωμένοι.

Τα παιδιά, ειδικά, συνδέονται νωρίτερα από κάθε άλλη γενιά, συχνά χωρίς επαρκείς γνώσεις προστασίας. Ο Παπαπροδρόμου υπογραμμίζει πως «1 στα 3 παιδιά είναι πλέον χρήστης του διαδικτύου», γεγονός που αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες θυματοποίησης.

Η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει το τοπίο

Οι δράστες χρησιμοποιούν πλέον εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης για:

• δημιουργία deepfake υλικού,
• εξαπάτηση με ρεαλιστικές ψεύτικες απεικονίσεις ή φωνές,
• αυτοματοποίηση επιθέσεων phishing.

Αυτό καθιστά τα περιστατικά δυσκολότερα στην ανίχνευση και ενισχύει την ανάγκη για προηγμένα εργαλεία αντιμετώπισης.

Η νομοθεσία για την προστασία των θυμάτων

Η Ελλάδα έχει ενισχύσει το ποινικό πλαίσιο με σύγχρονες ρυθμίσεις για:

• κυβερνοπαρακολούθηση (άρθρο 333 ΠΚ)
• κυβερνοπαρενόχληση (άρθρο 337 ΠΚ)
• εκδικητική πορνογραφία (άρθρο 346 ΠΚ)
• σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων (άρθρα 348–348γ ΠΚ)

Ο Παπαπροδρόμου υπογραμμίζει ότι οι νόμοι υπάρχουν – το ζητούμενο είναι να γνωρίζουν οι πολίτες πώς να καταγγείλουν και να προστατεύονται έγκαιρα.

Υπηρεσίες και εργαλεία προστασίας

Στην Ελλάδα είναι διαθέσιμα:

• Το 11188, η τηλεφωνική γραμμή καταγγελιών κυβερνοεγκλήματος.
• Η επίσημη πλατφόρμα καταγγελιών μέσω gov.gr.
• Η νέα εφαρμογή SAFE.YOUth για την προστασία ανηλίκων με emergency button και άμεση σύνδεση με την Αστυνομία.
• Πλατφόρμες κατά του σχολικού εκφοβισμού, όπως το stop-bullying.gov.gr.

Όπως επισημαίνει ο Παπαπροδρόμου, «η άμεση αναφορά ενός περιστατικού είναι καθοριστική – σώζει παιδιά, σώζει ανθρώπους».

Ο ρόλος της εκπαίδευσης

Κεντρικό σημείο στην ανάλυσή του αποτελεί η ανάγκη για ψηφιακές δεξιότητες.

Η εκπαίδευση, από την πρωτοβάθμια έως τους ενήλικες, πρέπει:

• να καλλιεργεί την κριτική σκέψη,
• να ενισχύει την κατανόηση των δικαιωμάτων στο διαδίκτυο,
• να εκπαιδεύει σε θέματα ασφάλειας, απορρήτου και αναγνώρισης κινδύνων.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η πρόληψη αποτελεί «την ισχυρότερη άμυνα απέναντι σε ένα περιβάλλον ολοένα πιο πολύπλοκο και αβέβαιο».

Η διαδικτυακή βία δεν είναι πλέον μεμονωμένο φαινόμενο αλλά συστημικό πρόβλημα που αφορά όλους: άτομα, οικογένειες, σχολεία, επιχειρήσεις και κρατικούς θεσμούς.

Η γνώση, η εγρήγορση και η συνεργασία φορέων και πολιτών αποτελούν τη βάση για ένα ασφαλές ψηφιακό περιβάλλον.

Ο Γιώργος Παπαπροδρόμου, με την πολυετή εμπειρία του, υπενθυμίζει ότι η ασφάλεια στο διαδίκτυο δεν είναι πολυτέλεια — είναι ζήτημα προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής