Αλεξιθυμία: Γιατί κάποιοι γονείς «καίγονται» πιο εύκολα — και τι μπορεί να γίνει

Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην PLOS ONE αναδείχθηκε μια σημαντική σχέση ανάμεσα στην αδυναμία αναγνώρισης και έκφρασης των συναισθημάτων — δηλαδή την κατάσταση που στην ψυχολογία ονομάζεται αλεξιθυμία — και το φαινόμενο του γονειακού εξαντλητικού στρες ή “γονεϊκής εξουθένωσης” (parental burnout).

Τι είναι η γονεϊκή εξουθένωση;

Η γονεϊκή εξουθένωση περιγράφεται ως μια χρόνια κατάσταση εξάντλησης των γονιών που περιλαμβάνει:

• έντονη κόπωση

• αποστασιοποίηση από τα παιδιά

• μειωμένο αίσθημα επάρκειας και ικανοποίησης στον ρόλο του γονέα. 
  Η έρευνα έδειξε πως οι γονείς που δεν μπορούν εύκολα να αναγνωρίσουν ή να περιγράψουν ό,τι νιώθουν, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν αυτό το «κατά­στα­τικό».

Τι έδειξε η μελέτη;

Η μελέτη έλαβε υπόψη 440 Πολωνούς γονείς (229 γυναίκες και 211 άνδρες) ηλικίας 21–61 ετών, με μέσο όρο ηλικίας 38,91 ετών και με παιδιά κατά μέσο όρο 9 ετών. 
Μετρήθηκαν τα εξής:

• Δυσκολία στο να αναγνωρίζουν/εκφράζουν συναισθήματα (Alexithymia)

• Στυλ προσκόλλησης (attachment) προς τη μητέρα και τον πατέρα, με διαστάσεις «άγχους» και «αποφυγής»

• Επίπεδα γονεϊκής εξουθένωσης

Τα βασικά ευρήματα:

• Η αλεξιθυμία σχετιζόταν άμεσα με υψηλότερα επίπεδα γονεϊκής εξουθένωσης.

• Η αποφυγή (avoidance) στη σχέση με τη μητέρα ή τον πατέρα συσχετιζόταν άμεσα με υψηλότερη εξουθένωση. Για τις γυναίκες, η «αγωνία» (anxiety) προς τους γονείς της σχετιζόταν έμμεσα με εξουθένωση μέσω της αλεξιθυμίας.

• Οι άνδρες παρουσίασαν μεγαλύτερα ποσοστά alexithymia και εξουθένωσης απ’ ό,τι οι γυναίκες.

Γιατί έχει σημασία;

Το αποτέλεσμα της μελέτης δείχνει πως δεν πρόκειται μόνο για «πολλή δουλειά», «λίγο ύπνο» ή «περισσότερα παιδιά». Η ψυχολογική διάσταση – η ικανότητα του ατόμου να συνειδητοποιεί και να επεξεργάζεται τα συναισθήματά του – παίζει κομβικό ρόλο. Αν ένας γονιός δυσκολεύεται να «διαβάσει» τα δικά του συναισθήματα ή να τα εκφράσει, τότε η φροντίδα του παιδιού μπορεί να γίνει πιο εξαντλητική και λιγότερο ικανοποιητική.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς (ή οι μελλοντικοί γονείς);

1. Ενσυνειδητότητα των συναισθημάτων
   Προσπάθησε να μπεις στην πρακτική της «ρεφλεξίας»: «Πώς νιώθω;», «Γιατί το νιώθω;», «Τι χρειάζομαι;». Η συνειδητοποίηση είναι πρώτο βήμα για επεξεργασία.

2. Εκπαίδευση στη συναισθηματική γλώσσα
   Μάθε να δίνεις «όνομα» σε συναισθήματα: χαρά, λύπη, απογοήτευση, θυμός. Όσο περισσότερες λέξεις διαθέτεις, τόσο πιο εύκολα τα αναγνωρίζεις.

3. Διαχείριση προσκόλλησης (attachment styles)
   Η σχέση σου με τους γονείς σου επηρεάζει πώς είσαι ως γονιός. Αναγνώρισε αν υπάρχει αποφυγή ή άγχος στις σχέσεις σου – αυτό μπορεί να βοηθήσει στην αποφόρτιση.

4. Υποστήριξη με βάση το φύλο
   Η μελέτη υποστηρίζει πως οι άνδρες μπορεί να χρειάζονται ειδικότερη υποστήριξη για την ανάπτυξη συναισθηματικής επεξεργασίας.

5. Προληπτική φροντίδα
   Αν νιώθεις τα πρώτα σημάδια εξάντλησης (απώλεια ενέργειας, αποστασιοποίηση, μειωμένο ενδιαφέρον), η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας μπορεί να αποδειχθεί σημαντική.

Τι σημαίνει αυτό για τον τρόπο που μεγαλώνουμε παιδιά;

Όταν οι γονείς είναι συναισθηματικά εξαντλημένοι, δεν είναι μόνο το δικό τους καλό που επηρεάζεται – επηρεάζεται και η ποιότητα της σχέσης με το παιδί. Η συναισθηματική αδιαθεσία μπορεί να περιορίσει την ευελιξία, την αντοχή και την ενσυναίσθηση που απαιτείται για γονεϊκότητα.

Η μελέτη αυτή μας υπενθυμίζει πως η φροντίδα των γονιών πρέπει να περιλαμβάνει και «μέσα» κι όχι μόνο «έξω» δράσεις. Η ικανότητα του να αναγνωρίζουμε, να κατανοούμε και να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας — η συναισθηματική επάρκεια — δεν είναι πολυτέλεια, αλλά βασικό συστατικό για υγιή γονεϊκή εμπειρία. Επειδή, στο τέλος της ημέρας, δεν είναι «μόνο πόσες ώρες έβαλες», αλλά πώς τις έζησες — με επίγνωση, γαλήνη και σύνδεση.