Το μέτρο της θερινής και χειμερινής ώρας εισήχθη για πρώτη φορά το 1918, ως τρόπος εξοικονόμησης ενέργειας, αξιοποιώντας καλύτερα το φυσικό φως του καλοκαιριού και τις ιδιαιτερότητες του χειμώνα. Ωστόσο, πολλοί θεωρούν πως η αλλαγή αυτή στα ρολόγια προκαλεί περισσότερη κούραση παρά εξοικονόμηση. Για αρκετούς ανθρώπους, η μετάβαση αυτή συνοδεύεται από μέρες ή και εβδομάδες αποπροσανατολισμού. Ο νευρολόγος Louis Ptacek, ειδικός στους κιρκάδιους ρυθμούς, εξηγεί γιατί αυτή η φαινομενικά μικρή αλλαγή μπορεί να αναστατώσει τόσο έντονα το βιολογικό μας ρολόι — και τι μπορούμε να κάνουμε για να προσαρμοστούμε πιο εύκολα.
Τι είναι ο κιρκάδιος ρυθμός και γιατί είναι τόσο σημαντικός;
Ο κιρκάδιος ρυθμός είναι ένας εσωτερικός μηχανισμός 24 ωρών που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου και εγρήγορσης, επηρεασμένος από το φως της ημέρας και το σκοτάδι. Όταν κοιμόμαστε και αρχίζει να ξημερώνει, το φως του ήλιου διαπερνά τα βλέφαρά μας και δίνει σήμα στον εγκέφαλο πως ήρθε η ώρα να ξυπνήσουμε.
Το σώμα αυξάνει τη θερμοκρασία, την αρτηριακή πίεση και ενεργοποιεί τα συστήματα πέψης και άμυνας. Αντίστροφα, όταν πέφτει η νύχτα, ο οργανισμός επιβραδύνει τις λειτουργίες του, εκκρίνοντας μελατονίνη και προετοιμάζοντας το σώμα για ύπνο. Αυτός ο φυσικός κύκλος διατηρείται σε αρμονία με την εναλλαγή ημέρας και νύχτας — ώσπου παρεμβαίνουμε αλλάζοντας την ώρα στο ρολόι.
Πώς επηρεάζει η αλλαγή της ώρας το βιολογικό μας ρολόι;
Όπως ένα ρολόι-ξυπνητήρι, έτσι και το βιολογικό μας ρολόι μάς «λέει» πότε είναι ώρα να ξυπνήσουμε ή να κοιμηθούμε. Όταν όμως γυρίζουμε τα ρολόγια μία ώρα πίσω, η ημέρα φαίνεται να ξεκινά νωρίτερα απ’ όσο περιμένει το σώμα μας. Το αποτέλεσμα; Απορρυθμιζόμαστε.
Ξυπνάμε ενώ ο οργανισμός θεωρεί ότι είναι ακόμη «νύχτα», και νυστάζουμε πολύ πριν έρθει η ώρα που έχουμε συνηθίσει να κοιμόμαστε. Αυτή η απλή μετατόπιση των 60 λεπτών αρκεί για να διαταράξει τον κύκλο ύπνου, την εγρήγορση και την ψυχολογική μας ισορροπία.
Έρευνες δείχνουν ότι αμέσως μετά την αλλαγή της ώρας αυξάνονται τα τροχαία ατυχήματα και τα λάθη στην εργασία, καθώς οι άνθρωποι είναι πιο κουρασμένοι και λιγότερο συγκεντρωμένοι.
Γιατί κάποιοι επηρεάζονται περισσότερο από άλλους;
Η ευαισθησία στην αλλαγή της ώρας διαφέρει από άτομο σε άτομο και σχετίζεται με τον λεγόμενο χρονοτύπο — δηλαδή, την φυσική προτίμηση του οργανισμού για το πότε θέλει να ξυπνά ή να κοιμάται.
-
Οι «πρωινοί τύποι» (morning larks) δυσκολεύονται περισσότερο όταν γυρίζουμε πίσω την ώρα, γιατί το σώμα τους είναι ρυθμισμένο να ξυπνά νωρίς.
-
Οι «βραδινοί τύποι» (night owls) προσαρμόζονται πιο εύκολα στη χειμερινή ώρα, αλλά δυσκολεύονται την άνοιξη, όταν τα ρολόγια πάνε μπροστά.
Ο τρόπος ζωής, η ηλικία, η εργασία και η ποιότητα του ύπνου επηρεάζουν επίσης το πώς βιώνουμε αυτή την αλλαγή.
Γιατί η αλλαγή της ώρας επηρεάζει τη διάθεσή μας;
Το φως είναι ο πιο ισχυρός ρυθμιστής του κιρκάδιου ρολογιού — και της διάθεσής μας. Όταν μειώνεται η έκθεσή μας στο φως της ημέρας, όπως συμβαίνει το φθινόπωρο και τον χειμώνα, ο οργανισμός μας παράγει περισσότερη μελατονίνη, μια ορμόνη που προάγει τον ύπνο αλλά μπορεί να συνδεθεί με μελαγχολία και χαμηλή ενέργεια.
Για άτομα που ήδη πάσχουν από κατάθλιψη ή διαταραχές ύπνου, η αλλαγή της ώρας μπορεί να εντείνει τα συμπτώματα. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η κακή ευθυγράμμιση με το φυσικό ηλιακό φως επηρεάζει την ισορροπία των νευροδιαβιβαστών, όπως η σεροτονίνη, που σχετίζεται με τη διάθεση.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να διευκολύνουμε την προσαρμογή;
Η αλλαγή της ώρας μάς δίνει μια ευκαιρία να ευθυγραμμίσουμε καλύτερα το σώμα μας με τον φυσικό κύκλο της ημέρας και της νύχτας. Ορισμένες πρακτικές συμβουλές μπορούν να μειώσουν την απορρύθμιση:
-
Προετοιμαστείτε από νωρίς: αρχίστε να αλλάζετε το ωράριο ύπνου σας 2-3 ημέρες πριν. Κοιμηθείτε και ξυπνήστε 15-30 λεπτά αργότερα για την «πτώση» της ώρας (fall back).
-
Κρατήστε σταθερό πρόγραμμα: αποφύγετε να κοιμάστε υπερβολικά το Σαββατοκύριακο· αυτό επιμηκύνει την προσαρμογή.
-
Εκτεθείτε στο πρωινό φως: λίγα λεπτά φυσικού φωτός μετά το ξύπνημα βοηθούν τον εγκέφαλο να «επαναφέρει» το ρολόι του.
-
Ρυθμίστε και τα γεύματα: μετακινήστε σταδιακά τις ώρες φαγητού και προτιμήστε να τρώτε νωρίς μέσα στην ημέρα.
-
Αποφύγετε την καφεΐνη και τις οθόνες αργά το βράδυ, ώστε να διευκολύνετε τη νυχτερινή έκκριση μελατονίνης.
Η αλλαγή της ώρας είναι μια μικρή αλλά σημαντική πρόκληση για το σώμα και το μυαλό μας. Αν την αντιμετωπίσουμε με προετοιμασία και φροντίδα, μπορούμε να μειώσουμε τις συνέπειες και να προσαρμοστούμε ομαλά — αφήνοντας τον οργανισμό μας να βρει ξανά τον φυσικό του ρυθμό, χωρίς να χάνουμε τον δικό μας χρόνο.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!